NỘI DUNG CHUYÊN ĐỀ
(Chuyên đề đã được rút gọn và
thông qua Tổ tư vấn pháp luật Tòa án quân sự Quân khu 2)
1.
Quy định của pháp luật về kinh doanh đa cấp
1.1. Khái niệm và đối tượng kinh doanh đa cấp
* Khái niệm: “Kinh doanh theo phương thức đa cấp là hoạt động kinh doanh sử
dụng mạng lưới người tham gia gồm nhiều cấp, nhiều nhánh, trong đó, người tham
gia được hưởng hoa hồng, tiền thưởng và lợi ích kinh tế khác từ kết quả kinh doanh
của mình và của những người khác trong mạng lưới”[1].
Từ quy định này chúng ta thấy, kinh doanh (bán hàng) đa cấp là một hoạt động
kinh doanh được pháp luật Việt Nam công nhận (khi thỏa mãn các điều kiện pháp
luật quy định), kinh doanh đa cấp không phải là vi phạm pháp
luật. Do đó, các cơ quan quản lý nhà nước cũng nhận định: “… Bán hàng đa cấp rất tiện lợi vì giúp
người mua hàng có thể trực tiếp mua hàng mà không thông qua các cửa hàng bán lẻ
hay đại lý trung gian, điều này giúp tiết kiệm chi phí cho doanh nghiệp và cho
cả người tiêu dùng … người
mua hàng có thể trở thành kênh phân phối trực tiếp và thu được lợi nhuận thông
qua việc giới thiệu sản phẩm cho người thân, bạn bè của mình và mọi người xung
quanh … hình
thức kinh doanh này còn có một ưu điểm là tiết kiệm được một khoản chi phí khổng
lồ vào việc quảng cáo trên báo, trên tivi hay các địa điểm công cộng …”[2].
Như vậy, một cách ngắn
gọn có thể hiểu kinh doanh “đa cấp” là hoạt động kinh doanh hợp pháp, là hình thức phân phối sản phẩm trực tiếp từ nhà sản xuất đến người tiêu
dùng thông qua doanh nghiệp kinh
doanh đa cấp với mạng lưới nhân viên, nhà phân phối nhiều (đa) cấp (nhánh), không thông qua các cửa hàng bán lẻ hay đại lý trung gian
truyền thống.
* Đối
tượng kinh doanh theo phương thức đa cấp: Trên thực tế
hiện nay, hàng hóa, dịch vụ đều được các tổ chức, cá nhân cung cấp dưới phương
thức đa cấp. Tuy nhiên, theo quy định của pháp luật Việt Nam, chỉ hàng hóa mới
là đối tượng kinh doanh theo phương thức đa cấp. Dịch vụ và một số hàng hóa
nhất định không được kinh doanh theo hình thức này. Cụ thể, theo Điều 4 Nghị định 40/2018/NĐ-CP thì mọi
hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp với đối tượng không phải là hàng hóa
đều bị cấm, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác (nghĩa là trường hợp ngoại lệ phải
do pháp luật quy định). Cũng theo Nghị định này, những hàng hóa sau không được kinh
doanh theo phương thức đa cấp: thuốc;
trang thiết bị y tế; các loại thuốc thú y (bao gồm cả thuốc thú y thủy sản);
thuốc bảo vệ thực vật; hóa chất, chế phẩm diệt côn trùng, diệt khuẩn hạn
chế sử dụng và cấm sử dụng trong lĩnh vực gia dụng và y tế và các loại hóa
chất nguy hiểm; sản phẩm nội dung thông tin số - là sản phẩm nội dung, thông tin bao gồm văn bản,
dữ liệu, hình ảnh, âm thanh được thể hiện dưới dạng số, được lưu giữ, truyền
đưa trên môi trường mạng[3].
Trên cơ sở
đó, những trường hợp bán hàng theo phương thức đa cấp mà đối tượng thuộc một
trong các trường hợp không được kinh doanh đa cấp như nêu trên đều là dấu hiệu
của đa cấp bất hợp pháp.
1.2. Chủ thể và điều kiện tham gia vào hoạt động kinh doanh đa cấp
* Chủ thể
tham gia hoạt động kinh doanh đa cấp gồm: Doanh nghiệp bán hàng đa cấp và người tham gia bán
hàng đa cấp[4], trong đó: Doanh
nghiệp bán hàng đa cấp là doanh nghiệp tổ chức hoạt động kinh doanh theo phương
thức đa cấp để bán hàng hóa; người tham gia bán hàng đa cấp là cá
nhân giao kết hợp đồng tham gia bán hàng đa cấp với doanh nghiệp bán hàng đa
cấp.
Doanh
nghiệp bán hàng đa cấp thông qua mạng lưới của mình gồm những người tham gia
bán hàng theo nhiều cấp (nhánh) khác nhau (đa cấp) - được gọi là đại lý, nhà phân phối, tư vấn viên,
v.v... để đưa sản phẩm, hàng hóa từ nhà sản xuất tới tay người tiêu dùng, không
thông qua chuỗi cửa hàng, đại lý truyền thống. Doanh nghiệp bán hàng đa cấp và
người tham gia bán hàng đa cấp được ví như cánh tay nối dài đưa hàng hóa từ nhà
sản xuất tới tay người tiêu dùng, mà không qua các cửa hàng bán lẻ hay đại lý truyền thống.
* Điều kiện kinh doanh đa cấp:
- Đối với tổ
chức: Là doanh nghiệp được thành lập tại Việt Nam theo quy
định của pháp luật và chưa từng bị thu hồi giấy chứng nhận đăng ký hoạt động
bán hàng đa cấp; có vốn điều lệ từ 10 tỷ đồng trở
lên; thành viên hợp danh đối với công ty hợp danh, chủ sở
hữu đối với doanh nghiệp tư nhân hoặc công ty TNHH một thành viên, thành viên đối với công ty TNHH có từ hai thành viên trở lên, cổ đông sáng lập
đối với công ty cổ phần, người đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp không bao gồm (loại trừ) tổ chức hoặc cá nhân từng giữ một trong các chức vụ nêu trên tại doanh
nghiệp bán hàng đa cấp đã bị thu hồi giấy chứng nhận đăng
ký hoạt động bán hàng đa cấp; ký quỹ tại một ngân hàng thương mại hoặc chi nhánh ngân
hàng nước ngoài tại Việt Nam (tương
đương 5% vốn điều lệ nhưng không thấp hơn 10 tỷ đồng); có mẫu hợp đồng tham gia bán hàng đa cấp, quy tắc hoạt
động, kế hoạch trả thưởng, chương trình đào tạo cơ bản rõ ràng, minh bạch và
phù hợp với quy định của Nghị định 40/2018/NĐ-CP; có hệ thống công nghệ thông tin quản lý mạng lưới người
tham gia bán hàng đa cấp, trang thông tin điện tử để cung cấp thông tin về
doanh nghiệp và hoạt động bán hàng đa cấp của doanh nghiệp; có hệ thống thông tin liên lạc để tiếp nhận, giải quyết
thắc mắc, khiếu nại của người tham gia bán hàng đa cấp[5].
Khi có đủ các điều kiện trên, doanh nghiệp nộp hồ sơ lên Bộ Công thương đề nghị cấp
giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp. Giấy chứng nhận có
hiệu lực trong vòng 05 năm, khi hết hạn, doanh nghiệp phải nộp hồ sơ đề nghị
gia hạn[6]. Ngoài giấy chứng nhận bán hàng đa cấp do Bộ Công thương cấp, doanh nghiệp
kinh doanh đa cấp phải dự định địa phương (tỉnh, thành phố trực thuộc trung
ương) sẽ thực hiện hoạt động kinh doanh, có trách nhiệm thực
hiện thủ tục đăng ký tại Sở Công Thương tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương
và chỉ được phép tổ chức hoạt động bán hàng đa cấp sau khi có xác nhận đăng ký
hoạt động bán hàng đa cấp bằng văn bản của Sở Công Thương tỉnh, thành phố trực
thuộc trung ương đó. Trường hợp không có
trụ sở, chi nhánh, văn phòng đại diện tại địa phương, doanh nghiệp bán hàng đa
cấp có trách nhiệm ủy quyền cho một cá nhân cư trú tại địa phương làm người đại
diện tại địa phương để thay mặt doanh nghiệp làm việc với các cơ quan quản lý
nhà nước tại địa phương đó[7]. Do vậy, mọi hoạt động kinh doanh đa cấp tại địa phương
không qua đăng ký với Sở Công thương thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc trung
ương hoặc không thực hiện thông qua ủy quyền cho cá nhân cư trú tai địa phương
làm đại diện tại địa phương đều vi phạm pháp luật, là dấu hiệu của đa cấp bất hợp
pháp.
- Đối với cá nhân: Cá nhân có năng lực hành vi dân sự đầy đủ theo quy định của pháp luật đều có quyền tham gia bán hàng đa cấp, trừ các trường
hợp sau:
(1) Người đang chấp hành hình phạt tù hoặc có tiền án về
các tội sản xuất, buôn bán hàng giả, sản xuất, buôn bán hàng cấm, quảng cáo
gian dối, lừa dối khách hàng, lừa đảo chiếm đoạt tài sản, lạm dụng tín nhiệm
chiếm đoạt tài sản, chiếm giữ trái phép tài sản, tội vi phạm quy định về kinh
doanh theo phương thức đa cấp;
2) Người nước ngoài không có giấy
phép lao động tại Việt Nam do cơ quan có thẩm quyền cấp trừ trường hợp được
miễn theo quy định của pháp luật; (3) Người tham gia bán hàng đa cấp đã
từng bị xử phạt do vi phạm các quy định tại khoản 2, khoản 3 và khoản 4 Điều 5
Nghị định 40/2018/NĐ-CP
mà chưa hết thời hạn được coi là
chưa bị xử lý vi phạm
hành chính (thực hiện hành vi bị cấm
trong hoạt động bán hàng đa cấp);
(4) Cá
nhân quy định tại điểm c khoản 1 Điều 7 Nghị định 40/2018/NĐ-CP (cho
người tham gia bán hàng đa cấp nhận tiền hoặc lợi ích kinh tế khác từ việc giới
thiệu người khác tham gia vào hoạt động bán hàng đa cấp mà không phải từ việc
mua, bán hàng hóa của người được giới thiệu đó);
(5) Cán bộ, công chức theo quy định của pháp luật về cán
bộ, công chức[8].
1.3. Các hành vi bị cấm và chế tài xử lý vi phạm
* Các hành vi bị cấm:
- Doanh nghiệp bán hàng đa cấp bị cấm thực hiện những hành vi sau:
(1) Yêu cầu người khác phải đặt cọc hoặc
nộp một khoản tiền nhất định để được ký hợp đồng tham gia bán hàng đa cấp;
(2) Yêu cầu phải mua một số lượng hàng hóa
nhất định để được ký hợp đồng tham gia bán hàng đa cấp;
(3) Cho
người tham gia bán hàng đa cấp nhận tiền hoặc lợi ích kinh tế khác từ việc giới
thiệu người khác tham gia vào hoạt động bán hàng đa cấp mà không phải từ việc
mua, bán hàng hóa của người được giới thiệu đó;
(4) Từ
chối chi trả không có lý do chính đáng các khoản hoa hồng, tiền thưởng hay
lợi ích kinh tế khác mà người tham gia bán hàng đa cấp có quyền hưởng;
(5) Cung
cấp thông tin gian dối về kế hoạch trả thưởng, về lợi ích của việc tham gia
mạng lưới bán hàng đa cấp;
(6) Cung
cấp thông tin gian dối, gây nhầm lẫn về tính năng, công dụng của hàng hóa hoặc
hoạt động của doanh nghiệp thông qua báo cáo viên, đào tạo viên tại hội nghị,
hội thảo, đào tạo hoặc thông qua tài liệu của doanh nghiệp;
(7) Duy trì
nhiều hơn một hợp đồng tham gia bán hàng đa cấp, vị trí kinh doanh đa cấp, mã
số kinh doanh đa cấp hoặc các hình thức khác tương đương đối với cùng một người
tham gia bán hàng đa cấp;
(8) Thực
hiện khuyến mại sử dụng mạng lưới gồm nhiều cấp, nhiều nhánh mà trong đó người
tham gia chương trình khuyến mại có nhiều hơn một vị trí, mã số hoặc các hình
thức tương đương khác;
(9) Tổ
chức các hoạt động trung gian thương mại theo quy định của pháp luật thương mại
nhằm phục vụ cho việc duy trì, mở rộng và phát triển mạng lưới bán hàng đa cấp;
(10) Tiếp
nhận hoặc chấp nhận đơn hoặc bất kỳ hình thức văn bản nào khác của người tham
gia bán hàng đa cấp, trong đó, người tham gia bán hàng đa cấp tuyên bố từ
bỏ một phần hoặc toàn bộ các quyền của mình theo quy định của Nghị định hoặc
cho phép doanh nghiệp không phải thực hiện nghĩa vụ đối với người tham gia
bán hàng đa cấp theo quy định của Nghị định;
(11) Kinh
doanh theo phương thức đa cấp đối với đối tượng không được phép theo quy định của Nghị định...[9]
- Đối với người tham gia bán hàng đa
cấp, Nghị định quy định một số hành vi cấm như:
(1) Yêu cầu người khác phải đặt cọc hoặc nộp một khoản tiền nhất
định để được ký hợp đồng tham gia bán hàng đa cấp;
(2) Cung
cấp thông tin gian dối hoặc gây nhầm lẫn về lợi ích của việc tham gia bán
hàng đa cấp, tính năng, công dụng của hàng hóa, hoạt động của doanh nghiệp bán
hàng đa cấp;
(3) Tổ chức hội thảo, hội nghị, đào tạo về kinh doanh theo phương
thức đa cấp khi chưa được doanh nghiệp bán hàng đa cấp ủy quyền bằng văn bản;
(4) Lôi kéo, dụ dỗ, mua chuộc người tham gia bán hàng đa cấp của
doanh nghiệp khác tham gia vào mạng lưới của doanh nghiệp mà mình đang
tham gia; (5)
Lợi dụng chức vụ, quyền hạn, địa vị
xã hội, nghề nghiệp để khuyến khích, yêu cầu, lôi kéo, dụ dỗ người khác
tham gia vào mạng lưới bán hàng đa cấp hoặc mua hàng hóa kinh doanh theo phương
thức đa cấp;
(6) Thực hiện hoạt động bán hàng đa cấp tại địa phương nơi doanh
nghiệp chưa được cấp xác nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp tại địa phương....[10]
* Chế tài xử lý hành chính: Đối với cá nhân
vi phạm sẽ bị xử phạt từ 3.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng; đối với doanh nghiệp
bán hàng đa cấp, mức phạt từ 30.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng. Doanh
nghiệp kinh đa cấp thực hiện một số hành vi vi phạm trên
phạm vi từ hai tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương trở lên
thì mức phạt có thể tăng gấp đôi[11]. Ngoài ra, người tham gia bán hàng đa cấp,
doanh nghiệp bán hàng đa cấp còn bị áp dụng biện
pháp khắc phục hậu quả: Buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được do vi phạm
hành chính; Buộc cải chính thông tin sai sự thật hoặc gây nhầm lẫn đối với hành vi vi phạm.
* Chế tài xử lý hình sự: Hành vi lợi dụng kinh doanh theo phương thức đa cấp để
chiếm đoạt tài sản của người khác còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về
một trong các tội theo quy định của Bộ luật hình sự: Điều 174 (Tội lừa đảo chiếm
đoạt tài sản) có khung hình phạt từ cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng cho đến
20 năm, tù chung thân; Điều 217a (Tội vi phạm quy định về kinh doanh theo
phương thức đa cấp) có khung hình phạt từ phạt tiền từ 500 triệu đồng đến 1 tỉ
đồng; hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng cho
đến 05 năm; Điều 290 (Tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện
điện tử thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản) có khung hình phạt từ cải tạo
không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng cho đến 20 năm.
Như vậy, với các quy định
của pháp luật về hoạt động kinh doanh đa cấp giới thiệu ở trên cho thấy, đây là
hoạt động kinh doanh có điều kiện, được pháp luật Việt Nam công nhận, mang lại
lợi ích cho người tiêu dùng, người tham gia bán hàng đa cấp, doanh nghiệp và xã
hội. Tuy nhiên, trên thực tế, hoạt động bán hàng đa cấp tại Việt Nam có nhiều
biến tướng, không tuân thủ pháp luật, làm mất lòng tin, méo mó góc nhìn của
người dân về hoạt động bán hàng đa cấp chân chính. Dưới đây là một số dấu hiệu
nhận diện các hình thức đa cấp biến tướng tại Việt Nam.
2. Nhận diện một số hình thức đa cấp biến
tướng phổ biến
2.1. Những dấu hiệu cảnh báo đa cấp biến
tướng
Qua thực tiễn và theo khuyến cáo của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, tổng
hợp một số hình thức đa cấp biến tướng tại Việt Nam, có thể rút ra 09 dấu hiệu
để nhận diện đa cấp bất hợp pháp, có dấu hiệu lừa đảo như sau[12]:
Một là, doanh nghiệp, người bán hàng thường yêu cầu người
tham gia đặt cọc và phải mua lượng hàng hóa ban đầu hoặc đóng 01 khoản tiền để tham
gia vào mạng lưới của doanh nghiệp
bán hàng đa cấp.
Hai là, không có hàng hóa để giao hoặc sau khi giao hàng không
cam kết mua lại hàng hóa trong thời gian luật định và không cam kết mua lại với
giá tối thiểu 90% mức đã bán.
Ba là, cho hưởng hoa hồng,
lợi ích kinh tế khác
chủ yếu từ việc lôi kéo,
dụ dỗ người khác
tham gia mạng lưới và đóng tiền cho doanh nghiệp đa cấp mà không
dựa trên cơ sở doanh thu hàng hóa, sản phẩm bán ra.
Bốn là, cung cấp các thông tin sai lệch về lợi ích tham gia mạng lưới và
hàng hóa để dụ dỗ người khác bán hàng đa cấp.
Năm là, doanh thu và lợi nhuận không phát sinh từ việc
bán hàng mà chủ yếu từ việc tuyển dụng người tham gia.
Sáu là, khuyến khích, dạy người khác tuyển người bằng việc hứa trả tiền thưởng.
Bảy là, không quan tâm tới chất lượng
sản phẩm, hàng hóa, chỉ để tượng trưng, giá trị sử dụng không đáng kể, bị thổi phồng về công dụng, chức năng
của sản phẩm và khó tìm thấy để so sánh trên thị trường.
Tám là, buộc và hối thúc người tham gia mua hàng mặc dù biết hàng có nhiều
khả năng không bán được.
Chín là, doanh nghiệp không có giấy chứng nhận đăng ký bán hàng
đa cấp; hoặc tuy có nhưng không tuân thủ đúng pháp luật như không thực hiện
đăng ký hoạt động tại Sở Công thương tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương theo
quy định, hoạt động công khai với người dân nhưng lại che giấu với cơ quan quản
lý.
2.2. Một số hình thức lừa đảo dưới hình thức đa cấp biến tướng phổ biến
hiện nay
- Hình thức đa cấp biến tướng truyền thống:
Hình thức lừa đảo này đã xuất hiện tại Việt
Nam từ đầu những năm 2000, sử dụng các mặt hàng gia dụng, thiết bị chăm sóc sức
khỏe, thực phẩm chức năng, mỹ phẩm... là sản phẩm bán hàng làm mồi nhử.
* Đối tượng mà tội phạm hướng tới: Là những người dân ít hiểu biết chủ yếu ở nông thôn
(thậm chí ở thành thị cũng có), có nhiều thời gian nhàn rỗi như người già, hưu
trí, phụ nữ nuôi con nhỏ; sinh viên đi làm thêm, mới ra trường, cán bộ, công
nhân viên chức tại cơ quan nhà nước, lực lượng vũ trang muốn làm thêm để có
thêm thu nhập....
* Cách thức, thủ đoạn
phạm tội: Các đối tượng tổ chức
Hội nghị tôn vinh người thành công (nhánh trên), hội nghị tri ân khách hàng, hội
nghị hoa hồng, giới thiệu quảng bá sản phẩm, đồng thời phát quà tặng miễn phí,
đưa hàng mẫu dùng thử.... mời gọi tham gia hệ thống, khuyến khích người thân, bạn
bè tham gia, mua hàng để được hưởng hoa hồng tỉ lệ chiết khấu cao. Bất kể ai
khi đăng ký thành viên đều phải đóng một số tiền nhất định để mua sản phẩm với
giá cao hơn rất nhiều so với công dụng, chức năng thực của sản phẩm, có trường
hợp thực phẩm chức năng nhưng lại quảng cáo như thuốc chữa bệnh, thậm chí chữa
được cả bệnh ung thư; nếu người tham gia muốn lấy được tiền đã bỏ ra thì phải mời
người khác cùng tham gia như mình để hưởng hoa hồng; mời được càng nhiều người
tham gia thì hoa hồng, lợi ích kinh tế được hưởng càng cao. Các đối tượng dùng
hàng hóa, sản phẩm làm mồi nhử nhưng thực chất doanh thu là tiền của người tham
gia nộp vào hệ thống, sau đó lấy tiền của người đến sau trả cho người đến trước.
Vài năm gần đây, lợi dụng sự phát triển và phổ biến
của mạng xã hội như Facebook, Zalo, Tiktok..., các đối tượng lừa đảo liên tục
đăng tuyển dụng các đại lý, nhà phân phối bán các sản phẩm mỹ phẩm, thực phẩm
chức năng chăm sóc sức khỏe.... để hưởng hoa hồng cao. Các đối tượng thường
đăng tải các video, hình ảnh nhằm thổi phồng về sự thành công của bản thân và
các đại lý (thậm chí lừa đảo bằng việc tổ chức tiệc chiêu đãi, tri ân, tặng quà
có giá trị như ô tô, mô tô, vàng, tổ chức những chuyến du lịch nghỉ dưỡng cao cấp...
cho đại lý có doanh số cao), qua đó thôi thúc người tham gia ước mơ về sự thành
công dễ dàng, hoặc khêu gợi, kích thích sự vươn lên của bản thân, nhất là giới
trẻ trong việc tự lập thân, lập nghiệp, nghĩ khác, làm khác, dám làm, dám dấn
thân vì sự nghiệp.
Sau khi có người đăng ký tham gia, các đối tượng yêu cầu đại lý copy các
bài viết, hình ảnh về sản phẩm đăng bán trên trang cá nhân, hội nhóm, diễn đàn,
hoặc đặt cọc một phần để nhập hàng về bán. Thời gian đầu có doanh thu, có hoa hồng
được thanh toán sòng phẳng, nhiều trường hợp, các đối tượng lừa đảo cho người
giả làm khách hàng đặt mua lại sản phẩm của đại lý mới, tạo doanh thu giả, kích
thích lòng tham của đại lý mới để tham gia sâu hơn. Sau đó, các đối tượng sẽ có
những đợt giảm giá sâu cho đại lý, nhà phân phối thuộc mạng lưới của mình, để
các đại lý, nhà phân phối nhập thêm nhiều hàng hóa, sản phẩm về bán. Do thấy
doanh thu và hoa hồng tăng liên tục, các đại lý, nhà phân phối nảy sinh lòng
tham bỏ số tiền lớn nhập hàng. Tuy nhiên, sau khi nhập hàng về thì khách hàng
ít dần đi, không thấy khách hàng đặt mua nhiều như trước, trả lại hàng thì
không được, muốn thanh lý thì những đại lý, nhà phân phối này phải mời gọi,
chia sẻ hàng hóa cho người thân, bạn bè, hoặc hàng ngày phải lên các trang mạng
xã hội bán hàng. Vòng quay cứ liên tục được các đối tượng lừa đảo áp dụng với
những người khác.
- Hình thức đa cấp biến
tướng dưới dạng gọi vốn, đầu tư tài chính 4.0: Hình thức chiếm đoạt tài sản này
tinh vi hơn hình thức đa cấp biến tướng truyền thống, các đối tượng phạm tội đã
ứng dụng công nghệ vào các giao dịch tài chính, lấy danh nghĩa kinh doanh, đầu
tư thời đại công nghệ 4.0 để huy động vốn, đầu tư tài chính. Do ảnh hưởng của dịch
bệnh Covid-19 hình thức này ngày càng nở rộ, được quảng cáo trên các diễn đàn,
mạng xã hội trong thời gian gần đây.
* Đối tượng mà tội phạm hướng tới là: Những
người hưu trí (có tiền tiết kiệm), người trẻ, sinh viên mới ra trường, nhân
viên văn phòng có mong muốn đa dạng nguồn thu nhập, kiếm tiền thời đại công nghệ
4.0, hoặc cán bộ, công nhân viên chức ở cơ quan nhà nước, LLVT muốn dùng tiền nhàn
rỗi, tích lũy đê đầu tư, sinh lời hơn gửi tiết kiệm, tạo nguồn thu nhập thụ động
mà thiếu kiến thức về tài chính....
*
Cách thức, thủ đoạn phạm tội:
+ Huy động
vốn, mở bán gói đầu tư lãi suất, lợi nhuận cao, lấy tiền của người sau trả người
trước: Ở hình thức lừa đảo này, các đối tượng
thường vẽ ra các dự án đầu tư lớn, gắn với các phương thức kinh doanh, đầu tư
có yếu tố công nghệ, hệ sinh thái phủ rộng khắp các lĩnh vực, chẳng hạn như bán
các gian hàng trên các trang thương mại điện tử, ứng dụng mua bán trực tuyến để
sau đó cho người khác thuê lại bán hàng, hoặc mua hàng tích điểm thưởng, càng
mua nhiều gian hàng, mua nhiều hàng được hoàn lại điểm về tài khoản (trên ứng dụng);
nạp nhiều tiền vào tài khoản và giới thiệu người tham gia như mình thì càng được
lên cấp cao hơn, được thưởng hoa hồng cao; hoặc là mở bán các gói đầu tư, quyền
kinh doanh thương hiệu, cam kết lợi nhuận cao, người mua được sở hữu cổ phần và
trở thành cổ đông của công ty hưởng cổ tức trọn đời.
+ Đa cấp biến tướng dưới hình thức đầu tư tài chính,
huy động vốn trả lãi cao: Vài năm gần đây xuất hiện hình thức lừa đảo đầu tư
tài chính, tiền ảo, Forex, BO (quyền chọn nhị phân) dưới dạng đa cấp bất hợp
pháp. Người tham gia (còn gọi là người chơi, nhà đầu tư, đại lý) sẽ nộp một
khoản tiền (nộp trực tiếp cho công ty hoặc thông qua người nhánh trên) dưới
hình thức mở (mua) các gói đầu tư hoặc nạp tiền vào tài khoản trên sàn Forex, BO,
tiền ảo (coin)... được cam kết lãi suất
cao (có thể lên tới vài chục %/tháng), trả cố định theo tuần, tháng, quý.... người
chơi chỉ cần nạp tiền vào tài khoản đầu tư, không cần làm gì, sẽ có hệ thống
robot tự động (Robot AI) thực hiện lệnh trading và mang lại lợi nhuận cho nhà
đầu tư; hoặc chính các nhân viên môi giới sẽ tạo các nhóm (group zalo,
facebook, telegram) bắn tín hiệu (đọc lệnh, đọc nến) để nhà đầu tư thao tác đặt
lệnh mua/bán các cặp tiền tệ, tiền ảo, vàng, dầu mỏ... đang được giao dịch trên
thị trường quốc tế. Các đối tượng lừa đảo liên tục tuyển người môi giới, mời
gọi nhà đầu tư tham gia giao dịch tài chính và chi trả hoa hồng rất cao cho
người giới thiệu dựa trên số tiền mà người chơi nạp vào tài khoản, bản chất là
lấy tiền của người sau trả cho người trước. Để khêu gợi, kích thích lòng tham,
muốn kiếm tiền nhanh trong thời gian nghỉ việc do dịch bệnh Covid19, các đối
tượng sử dụng các hình ảnh xe sang (do đối tượng đi thuê, mượn), ảnh chụp các
kết quả giao dịch có lợi nhuận lớn... để
người khác tò mò, tham gia. Khi số tiền được nạp vào hệ thống đủ lớn, hoặc bị
cơ quan chức năng điều tra, có đơn thư tố cáo thì chúng sẽ đánh sập hệ thống,
không cho rút tiền. Thực chất, hệ thống giao dịch ở các sàn này là không có thật
mà chỉ là phần mềm được tạo ra bởi các đối tượng lừa đảo, chúng có thể can
thiệp vào các lệnh mua bán của nhà đầu tư (treo lệnh, không cho chốt lời, không
cho cắt lỗ, không cho rút tiền), giai đoạn đầu chúng cho nhà đầu tư thắng nhỏ,
sau đó chúng sẽ làm mọi cách khiến nhà đầu tư thua lỗ. Cứ như vậy, chúng xoay
vòng liên tục tới các lớp nhà đầu tư khác. Một số sàn giao dịch tài chính bị cơ
quan chức năng đánh sập thời gian qua như Rforex.com, Hitoption.net,
Busstrade, Gardenbo,
Defi, Ifan, pincoin... đã chứng minh điều đó.
Ở một số trường hợp, các đối tượng lừa đảo
đã sử dụng chiêu “ve sầu thoát xác” để chiếm đoạt tài sản của bị hại, theo đó, sau
khi nhà đầu tư nộp tiền mua gói đầu tư, thời gian đầu các đối tượng trả lãi đều,
đến khi không trả được, chúng quy đổi số tiền mà nhà đầu tư đã nộp sang một
loại tiền ảo do chúng phát hành, có giá trị trao đổi, thanh toán nội bộ trong
mạng lưới với nhau, với hứa hẹn sẽ niêm yết loại tiền ảo này trên các sàn giao
dịch tiền điện tử uy tín thế giới (chuyển từ tiền thật sang tiền ảo), cuối cùng
là bỏ mặc nhà đầu tư với số tiền ảo không có thật. Một số vụ lừa đảo này đã bị
triệt phá như Bigbuy 24h (chuyển đổi tiền nhà đầu tư đã nộp sang SB coin), Lion
group - Fxtrading market (chuyển đổi sang FXT coin), Winsbank (chuyển đổi sang
Win coin); Liber forex (chuyển sang Lib coin), Modern Tech (chuyển đổi sang Ifan, Pincoin)....
6.
Một số biện pháp phòng ngừa vi phạm, tội phạm trong hoạt động kinh doanh đa cấp
- Cấp ủy, chỉ huy các đơn vị tiếp tục quan tâm tới công tác giáo dục
chính trị giáo dục pháp luật, trong công tác giáo dục pháp luật, một nội dung cần
được quan tâm là phổ biến, quán triệt tới cán bộ, nhân viên, chiến sĩ tại các
cơ quan đơn vị những quy định của pháp luật hiện hành về hoạt động kinh doanh
đa cấp.
- Cấp ủy, chỉ huy thường xuyên bám nắm tình hình
cơ quan, đơn vị, nắm bắt được tâm tư tình cảm của cán bộ, nhân viên, chiến sĩ;
rà soát, kịp thời phát hiện các trường hợp Quân nhân trong đơn vị có dấu hiệu
tham gia mạng lưới bán hàng đa cấp bất hợp pháp, tham gia đầu tư tài chính một
số lĩnh vực chưa được pháp luật Việt Nam công nhận (BO, Forex, tiền ảo). Từ đó,
tuyên truyền, vận động để tránh rơi vào bẫy đa cấp biến tướng, tránh bị mất tiền,
ảnh hưởng tới công việc và cuộc sống.
- Trường hợp phát hiện Quân nhân có dấu hiệu mời chào, lôi kéo người
khác trong đơn vị, người dân tham gia mạng lưới đa cấp bất hợp pháp, cần xác
minh rõ tính xác thực của thông tin, yêu cầu Quân nhân báo cáo, giải trình; báo
cáo chỉ huy cấp trên có thẩm quyền và phối hợp với các cơ quan bảo vệ pháp luật
để được tư vấn, xác minh, điều tra, giải quyết theo đúng trình tự, pháp luật. Đơn
vị không tự ý giải quyết, tránh để đơn thư khiếu nại ở nhiều cấp, ảnh hưởng tới
cơ quan, đơn vị, uy tín và hình ảnh của LLVT Quân khu.
- Mỗi cán bộ, nhân viên, chiến sĩ nêu cao tinh
thần trách nhiệm trong công tác, sinh hoạt. Pháp luật không cấm khi tham gia
các giao dịch, quan hệ kinh tế để tăng nguồn thu nhập, nhưng trước hết cần tìm
hiểu, nắm rõ các kiến thức cơ bản về giao dịch, hợp đồng dân sự, một số loại
giao dịch tài chính; cập nhật thông tin thời sự, pháp luật để nắm bắt được các
phương thức, thủ đoạn phạm tội trong giao dịch tài chính nói chung và trong hoạt
động bán hàng đa cấp nói riêng.
[1] Khoản 1 Điều 3 Nghị định
40/2018/NĐ-CP ngày 12/3/2018 của Chính phủ về quản lý hoạt động kinh doanh đa
cấp
[2] Những tín hiệu
tích cực của ngành bán hàng đa cấp – Góc nhìn từ cơ quan quản lý – Ban Chỉ đạo
35 Bộ Công Thương, truy cập ngày 15/7/2021 tại địa chỉ:
[3] Điều 4 Nghị định 40/2018/NĐ-CP; Khoản 1 Điều 3 Nghị định 71/2007/NĐ-CP
ngày 03/5/2007 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thực hiện một số điều
của luật công nghệ thông tin về công nghiệp công nghệ thông tin.
[4] Khoản 2, 3
Điều 3 Nghị định 40/2018/NĐ-CP
[5] Điều 7 Nghị định 40/2018/NĐ-CP
[6] Điều 8, 9, 10, 14 Nghị định 40/2018/NĐ-CP
[7] Điều 20 Nghị định 40/2018/NĐ-CP.
[9] Khoản 1 Điều 5 Nghị định 40/2018/NĐ-CP.
[10] Khoản 2 Điều 5 Nghị định 40/2018/NĐ-CP.
[11] Điều 73 Nghị định số 98/2020/NĐ-CP ngày 26/8/2020 của Chính phủ về xử phạt
vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả,
hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
0 Nhận xét