Luật Lực lượng tham gia bảo vệ an
ninh, trật tự ở cơ sở năm 2023 được Quốc hội khóa XV thông qua
tại kỳ họp thứ 6, ngày 28/11/2023, Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2024.
I. SỰ CẦN THIẾT BAN HÀNH LUẬT LỰC LƯỢNG THAM GIA BẢO VỆ AN
NINH, TRẬT TỰ Ở CƠ SỞ NĂM 2023
Bảo
vệ dân phố, dân phòng, Công an xã bán chuyên trách là các lực lượng tham gia
bảo vệ an ninh, trật tự, an toàn xã hội, đấu tranh phòng, chống tội phạm, vi
phạm pháp luật khác về an ninh, trật tự (gọi chung là lực lượng tham gia bảo vệ
an ninh, trật tự ở cơ sở) tại địa bàn xã, phường, thị trấn (gọi chung
là địa bàn cơ sở). Vai trò Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở là làm
nòng cốt hỗ trợ Công an cấp xã giúp Ủy ban nhân dân cùng cấp trong bảo vệ an
ninh, trật tự và xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc.
Tuy
nhiên, trước yêu cầu bảo đảm an ninh, trật tự trong tình hình mới, kiện toàn,
sắp xếp, bố trí lực lượng, tinh gọn đầu mối gắn với hoàn thiện chức năng, nhiệm
vụ, quyền hạn, mối quan hệ công tác của từng tổ chức cơ sở; tinh giản biên chế,
giảm chi ngân sách nhà nước; bảo đảm thực hiện tốt hơn các quy định của Hiến pháp năm 2013 về quyền
con người, quyền công dân đã đặt ra yêu cầu phải tiếp tục hoàn thiện các quy
định về nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức, hoạt động của các lực lượng tham gia bảo
vệ an ninh, trật tự tại địa bàn cơ sở. Trong điều kiện đó, việc đề
nghị xây dựng, thông qua Luật Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ
sở là cần thiết với những lý do:
Một
là, thể chế hóa quan điểm, chủ trương của Đảng trong các văn bản chỉ đạo
của Đảng về xây dựng, củng cố, duy trì lực lượng tham gia bảo vệ an ninh,
trật tự ở cơ sở; điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ, chế độ, chính sách đối
với lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở gắn với kiện toàn tổ
chức bộ máy, tinh giản biên chế, giảm chi ngân sách nhà nước; tăng cường công
tác bảo đảm an ninh, trật tự, an toàn xã hội ở địa bàn cơ sở.
Cụ thể hóa chủ trương, quan điểm nêu trên của Đảng ở những
nội dung
- Thứ
nhất, tiếp
tục xây dựng, củng cố, duy trì lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ
sở để thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự và được cụ thể hóa ở văn bản
luật bảo đảm đồng bộ, có hiệu lực pháp lý cao, thống nhất áp dụng.
- Thứ
hai, việc
đề xuất xây dựng, thông qua Luật không làm phát sinh tăng biên chế, không tăng
chi ngân sách nhà nước; góp phần giảm số lượng người hoạt động không
chuyên trách và giảm chi ngân sách nhà nước.
- Thứ ba, Luật quy định theo hướng kiện toàn, sắp
xếp, bố trí thống nhất lực lượng gắn với việc điều chỉnh, xác định cụ thể chức
năng, nhiệm vụ, quyền hạn của lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ
sở; qua đó, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của lực
lượng này tại địa bàn cơ sở.
- Thứ
tư, việc
huy động, sử dụng các lực lượng quần chúng cùng phối hợp tham gia thực hiện
nhiệm vụ bảo đảm an ninh, trật tự để giúp lực lượng Công an chính quy
chủ động, kịp thời phát hiện, giải quyết ngay tại chỗ các vụ, việc, không để bị
động, bất ngờ.
Hai
là, bảo đảm phù hợp với quy định của Hiến pháp năm 2013 về bảo đảm quyền
con người, quyền công dân; xây dựng hệ thống pháp luật về an ninh, trật tự đồng
bộ, thống nhất, có hiệu lực pháp lý cao quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của các
lực lượng tham gia bảo đảm an ninh, trật tự ở cơ sở.
-
Khoản 2 Điều 14 Hiến pháp năm 2013 quy
định: “Quyền con người, quyền công dân chỉ có thể bị hạn chế theo quy
định của luật trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia,
trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng“.
Hoạt động của lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở có tác động
trực tiếp đến quyền con người, quyền công dân. Do đó, việc xây dựng Luật Lực
lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở vừa bảo đảm cơ sở pháp lý cho
việc thực thi nhiệm vụ, quyền hạn của lực lượng tham gia bảo vệ an ninh,
trật tự ở cơ sở, vừa bảo đảm tốt hơn quyền con người, quyền công dân theo đúng
quy định của Hiến pháp.
- Cần
thiết phải quy định nhiệm vụ, quyền hạn của các lực lượng tham gia thực hiện
nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở vào 01 đạo luật chung để bảo đảm tính
đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật về an ninh, trật tự; đồng thời, bảo
đảm cơ sở pháp lý tương xứng giữa việc điều chỉnh lực lượng Công an chính quy
với lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở.
Ba
là, nâng cao hơn nữa chất lượng, hiệu quả công tác quản lý nhà nước về an
ninh, trật tự tại địa bàn cơ sở.
Trong
những năm qua, dưới sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng, chính quyền các cấp và của Bộ
Công an, lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở trong toàn quốc đã
được củng cố, kiện toàn, cụ thể:
- Về
lực lượng bảo vệ dân phố: Đã thành lập được 1.882 ban bảo vệ dân phố, 15.656
tổ bảo vệ dân phố, với tổng số là 72.456 thành viên.
- Về
lực lượng dân phòng: Đã thành lập được 42.476 đội dân phòng với trên 543.095
đội viên.
- Về
lực lượng Công an xã: Toàn quốc có 126.084 Công an xã, thị trấn không phải là
Công an chính quy đã kết thúc nhiệm vụ Công an xã và tiếp tục tham gia bảo vệ
an ninh, trật tự trên địa bàn xã.
Tuy
nhiên, trong điều kiện tình hình thế giới, khu vực liên quan đến an ninh, trật
tự có nhiều diễn biến phức tạp đã đặt ra yêu cầu phải tăng cường và nâng cao
hơn nữa hiệu quả hoạt động của các lực lượng chuyên trách cũng như phải huy
động được quần chúng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự, xây dựng được nền an
ninh nhân dân gắn với thế trận an ninh nhân dân để giữ vững an ninh, trật tự
ngay từ địa bàn cơ sở.
Bốn
là, sắp xếp, bố trí lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở
theo hướng thống nhất, kiện toàn, tinh gọn đầu mối gắn với hoàn
thiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm, chức danh, mối
quan hệ công tác của lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở.
Hiện
nay, về bố trí lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở đang có tình
trạng không thống nhất. Do đó, việc nghiên cứu điều chỉnh lại theo hướng thống
nhất lực lượng bảo vệ dân phố, dân phườnng, Công an xã bán chuyên trách kết
thúc nhiệm vụ Công an xã để thành một lực lượng với tên gọi chung, được bố trí
thống nhất trên địa bàn xã, phường, thị trấn sẽ góp phần kiện toàn, tinh gọn bộ
máy theo chủ trương chung hiện nay cũng như kiện toàn lực lượng để có điều kiện
tập trung bảo đảm nguồn lực, cơ sở vật chất, chế độ, chính sách và bảo đảm điều
kiện hoạt động của lực lượng bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở được tốt hơn, thực
chất hơn cũng như bảo đảm việc thực hiện nhiệm vụ của lực lượng này được đồng
bộ, thống nhất.
Năm
là, tạo cơ sở pháp lý để tiếp tục sử dụng lực lượng Công an xã bán
chuyên trách khi kết thúc nhiệm vụ Công an xã; bảo đảm cơ sở để bãi
bỏ Pháp lệnh Công an xã khi đã hoàn thành việc bố trí Công an xã chính
quy.
II. NỘI
DUNG CƠ BẢN CỦA LUẬT
Luật Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở gồm
5 Chương, 33 Điều. Theo luật đó, lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở
cơ sở được thành lập trên cơ sở thống nhất 3 lực lượng, gồm bảo vệ dân phố,
công an xã bán chuyên trách đang được tiếp tục sử dụng và đội trưởng, đội phó
đội dân phòng.
Lực lượng được bố trí ở thôn, tổ dân phố; do chính quyền địa phương
thành lập trên cơ sở tự nguyện của người dân để hỗ trợ công an xã, phường, thị
trấn, giúp UBND cùng cấp trong bảo vệ an ninh, trật tự và xây dựng phong trào
toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc.
Luật mới quy định rõ tiêu chuẩn, điều kiện để trở thành lực
lượng này. Theo đó, công dân Việt Nam từ đủ 18 tuổi đến đủ 70 tuổi có lý lịch
rõ ràng, phẩm chất đạo đức tốt; bản thân và gia đình chấp hành tốt
đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.
Không phải là người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự;
có bằng tốt nghiệp hoặc đã hoàn thành chương trình giáo dục trung học trở lên…
được xem xét, tuyển chọn tham gia lực lượng.
Trường hợp trên 70 tuổi bảo đảm sức khỏe thì chủ tịch UBND
cấp xã xem xét, quyết định trên cơ sở đề nghị của công an cấp xã.
Lực lượng này được bảo đảm kinh phí hoạt động, trang bị
công cụ hỗ trợ; có trang phục, huy hiệu, phù hiệu, biển hiệu, giấy chứng nhận,
phương tiện, thiết bị cần thiết để thực hiện nhiệm vụ.
Bộ trưởng Bộ Công an sẽ quy định việc cấp, cấp đổi, cấp
lại, thu hồi, quản lý, sử dụng biển hiệu, giấy chứng nhận của lực lượng tham
gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở.
Luật cũng quy định người tham gia được hưởng tiền hỗ trợ
thường xuyên hằng tháng, được hỗ trợ tiền đóng bảo hiểm xã hội tự
nguyện, bảo hiểm y tế theo mức do HĐND cấp tỉnh quyết định…
Trường hợp bị thương, chết khi thực hiện nhiệm vụ thì được
xem xét hưởng chế độ, chính sách như thương binh hoặc được xem xét để công nhận
là liệt sĩ và các quyền khác theo quy định của pháp luật.
Việc chi trả cho lực lượng này do ngân sách nhà nước đảm
nhiệm. Trong đó, nhiệm vụ chi của Bộ Công an do ngân sách trung ương bảo đảm;
nhiệm vụ chi của địa phương do ngân sách địa phương bảo đảm theo quyết định của
HĐND các cấp.
Một số nội dung cơ bản quy định về Lực lượng tham gia bảo
vệ an ninh, trật tự ở cơ sở như sau:
1. Những
quy định chung về Luật Lực lượng bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở
1.1.
Phạm vi điều chỉnh
Luật này quy định về vị trí, chức năng, nhiệm vụ, nguyên tắc
tổ chức, hoạt động, quan hệ công tác, xây dựng lực lượng, bảo đảm điều kiện hoạt
động và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức đối với lực lượng tham gia bảo vệ an
ninh, trật tự ở cơ sở.
1.2. Vị trí, chức năng và nguyên tắc tổ chức, hoạt động của lực lượng tham gia bảo vệ an
ninh, trật tự ở cơ sở
Về vị trí, chức năng Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật
tự ở cơ sở là một trong những lực lượng quần chúng, được bố trí ở thôn, tổ dân
phố, làm nòng cốt hỗ trợ Công an cấp xã giúp Ủy ban nhân dân cùng cấp trong bảo
vệ an ninh, trật tự và xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc.
Về nguyên tắc tổ chức, hoạt động của của lực lượng tham gia bảo
vệ an ninh, trật tự ở cơ sở hoạt động theo 4 nguyên tắc cơ bản sau:
- Tuân thủ Hiến pháp và pháp luật; bảo vệ, bảo đảm quyền
con người, quyền công dân; bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp
pháp của tổ chức, cá nhân; dựa vào Nhân dân và chịu sự giám sát của Nhân dân.
- Chịu sự lãnh đạo toàn diện của cấp ủy Đảng, sự quản lý của Ủy
ban nhân dân cấp xã; sự hướng dẫn, phân công, kiểm tra của Công an cấp xã trong
thực hiện nhiệm vụ theo quy định của Luật này.
- Đáp ứng yêu cầu bảo vệ an ninh, trật tự; phù hợp với điều
kiện kinh tế - xã hội của từng địa phương.
- Không phân biệt đối xử về giới trong lực lượng tham gia bảo
vệ an ninh, trật tự ở cơ sở.
Quan hệ công tác của lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật
tự ở cơ sở được quy định như sau:
- Ủy ban nhân dân cấp xã quản lý về tổ chức, hoạt động của lực
lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở
- Công an cấp xã giúp Ủy ban nhân dân cùng cấp trực tiếp quản
lý về tổ chức, hoạt động, chỉ đạo, điều hành lực lượng tham gia bảo vệ an ninh,
trật tự ở cơ sở; hướng dẫn, phân công, kiểm tra việc thực hiện nhiệm vụ của lực
lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở;
- Quan hệ giữa lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở
cơ sở với các đoàn thể, tổ chức quần chúng ở cơ sở là quan hệ phối hợp trong thực
hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự và xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an
ninh Tổ quốc.
Phối hợp, hỗ trợ trong thực hiện nhiệm vụ của lực lượng tham
gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở được quy định như sau:
- Phối hợp với Trưởng thôn, Tổ trưởng tổ dân phố, Trưởng ban
công tác Mặt trận ở thôn, tổ dân phố thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự
và xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc;
- Hỗ trợ lực lượng dân quân tự vệ và lực lượng khác ở cơ sở
thực hiện nhiệm vụ theo quy định của pháp luật;
- Phối hợp với đoàn thể, tổ chức quần chúng tự quản ở cơ sở,
hòa giải viên cơ sở, lực lượng bảo vệ cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp đóng trên
địa bàn tham gia bảo vệ an ninh, trật tự, giải quyết vụ việc về an ninh, trật tự
ở cơ sở theo quy định của pháp luật.
1.4. Những hành vi bị nghiêm cấm
Thứ nhất, sử dụng lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở
cơ sở trái quy định của Luật này hoặc thực hiện hành vi vi phạm pháp luật.
Thứ hai, lợi dụng, lạm dụng nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự ở
cơ sở để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật, nhũng nhiễu, xâm phạm lợi ích của
Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.
Thứ ba, giả danh lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở
cơ sở.
Xúc phạm, đe dọa, cản trở, chống đối lực lượng tham gia bảo vệ
an ninh, trật tự ở cơ sở trong khi thực hiện nhiệm vụ.
2. Nhiệm vụ của lực lượng tham gia bảo
vệ an ninh, trật tự ở cơ sở
Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở có năm nhiệm
vụ chủ yếu là: Hỗ trợ nắm tình hình về an ninh, trật tự; hỗ trợ xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh tổ quốc; hỗ trợ phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ; hỗ trợ quản lý hành chính về trật tự xã hội; hỗ trợ vận động, giáo dục người đã có hành vi vi phạm pháp luật
đang cư trú tại cơ sở; hỗ trợ tuần tra bảo đảm an ninh,
trật tự, an toàn giao thông; thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự khi được
điều động.
2.1. Hỗ trợ nắm tình hình về an ninh, trật tự
- Hỗ trợ
Công an cấp xã nắm tình hình vi phạm pháp luật về an ninh, trật tự, tệ nạn xã
hội, bạo lực gia đình trên địa bàn phụ trách thông qua nguồn tin của Nhân dân,
phương tiện thông tin đại chúng theo hướng dẫn của Công an cấp xã.
- Khi
phát hiện, tiếp nhận thông tin vi phạm pháp luật về an ninh, trật tự, tệ nạn xã
hội, bạo lực gia đình trên địa bàn phụ trách phải báo ngay cho Công an cấp xã;
có mặt tại nơi xảy ra vụ việc để thực hiện nhiệm vụ theo yêu cầu, hướng dẫn của
Công an cấp xã; kịp thời ngăn chặn hành vi xâm phạm, đe dọa xâm phạm tính mạng,
sức khỏe, tài sản của cá nhân, tài sản của cơ quan, tổ chức trong điều kiện,
khả năng cho phép và theo quy định của pháp luật.
2.2.
Hỗ trợ xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc
- Hỗ trợ
Công an cấp xã tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật về an ninh, trật tự
và xây dựng, nhân rộng mô hình, điển hình tiên tiến trong phong trào toàn dân
bảo vệ an ninh Tổ quốc.
- Vận
động Nhân dân tham gia phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn, đấu tranh chống tội
phạm và vi phạm pháp luật về an ninh, trật tự.
2.3.
Hỗ trợ phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ
Lực
lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở theo yêu cầu, hướng dẫn, phân
công của Công an cấp xã hỗ trợ lực lượng dân phòng trong hoạt động phòng cháy,
chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ trên địa bàn phụ trách hoặc địa bàn khác khi được
điều động.
2.4.
Hỗ trợ quản lý hành chính về trật tự xã hội
- Hỗ trợ
Công an cấp xã nắm thông tin về hoạt động của cơ sở kinh doanh ngành, nghề đầu
tư kinh doanh có điều kiện về an ninh, trật tự trên địa bàn phụ trách, trường
hợp trực tiếp phát hiện hoặc tiếp nhận thông tin vi phạm pháp luật phải báo
ngay cho Công an cấp xã trực tiếp quản lý.
- Nắm
thông tin nhân khẩu, hỗ trợ Công an cấp xã kiểm tra nhân khẩu, tạm trú, tạm
vắng trên địa bàn phụ trách.
- Tuyên
truyền, vận động cơ quan, tổ chức và Nhân dân trên địa bàn phụ trách khai báo,
giao nộp pháo, vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ theo quy định.
- Trong
quá trình thực hiện nhiệm vụ quy định tại các khoản 1, 2 và 3 Điều này mà phát
hiện hành vi vi phạm pháp luật phải báo ngay cho Công an cấp xã trực tiếp quản
lý và hỗ trợ Công an cấp xã kịp thời ngăn chặn.
2.5.
Hỗ trợ vận động, giáo dục người đã có hành vi vi phạm pháp luật đang cư trú tại
cơ sở
Hỗ trợ
Công an cấp xã vận động, giáo dục những người sau đây đang sinh sống trên địa
bàn phụ trách chấp hành tốt đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp
luật của Nhà nước:
- Người
đã chấp hành xong án phạt tù, quyết định đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ
sở giáo dục bắt buộc, đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc; người được tha tù
trước thời hạn có điều kiện; người sử dụng trái phép chất ma túy, người cai
nghiện ma tuý tự nguyện tại gia đình, cộng đồng;
- Người
bị áp dụng biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú; bảo lĩnh, đặt tiền để bảo đảm;
người bị kết án phạt tù nhưng chưa có quyết định thi hành án hoặc đã có quyết
định thi hành án nhưng đang tại ngoại hoặc được hoãn chấp hành án, tạm đình chỉ
chấp hành án; người bị kết án phạt tù được hưởng án treo đang trong thời gian
thử thách; người đang chấp hành án phạt cải tạo không giam giữ, cấm cư trú, đảm
nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định…
- Người
đang bị áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn, quản lý tại gia
đình; người phải chấp hành quyết định áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở giáo dục
bắt buộc, đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc, đưa vào trường giáo dưỡng nhưng
đang được hoãn hoặc được tạm đình chỉ chấp hành quyết định; người bị quản lý
trong thời gian làm thủ tục xem xét, quyết định áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở
giáo dục bắt buộc, đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc, đưa vào trường giáo
dưỡng; người có hành vi bạo lực gia đình.
2.6.
Hỗ trợ tuần tra bảo đảm an ninh, trật tự, an toàn giao thông; thực hiện nhiệm
vụ bảo vệ an ninh, trật tự khi được điều động
- Hỗ trợ
Công an cấp xã tuần tra, phòng ngừa, phát hiện hành vi vi phạm pháp luật về an
ninh, trật tự trên địa bàn phụ trách.
- Hỗ trợ
Công an cấp xã hướng dẫn, phân luồng, giải quyết ùn tắc giao thông khi được huy
động.
-Khi
thực hiện nhiệm vụ quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này mà phát hiện vụ
việc liên quan đến an ninh, trật tự, lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự
ở cơ sở hỗ trợ hoặc theo hướng dẫn của Công an cấp xã, lực lượng chức năng bảo
vệ hiện trường, bảo vệ an ninh, trật tự.
- Trường
hợp xảy ra tình huống phức tạp về an ninh, trật tự ngoài địa bàn phụ trách, lực
lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở có thể được cấp có thẩm quyền
điều động để thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự. Việc sử dụng lực lượng
tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở trong trường hợp điều động được thực
hiện theo quy định của pháp luật có liên quan.
3.1. Xây dựng lực lượng
Thứ nhất, tiêu chuẩn, điều kiện tham gia lực lượng tham
gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở là công dân Việt Nam có nguyện vọng và có các tiêu chuẩn, điều kiện sau đây
được xem xét, tuyển chọn tham gia lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở
cơ sở:
- Từ đủ
18 tuổi đến đủ 70 tuổi; trường hợp trên 70 tuổi mà bảo đảm sức khỏe thì Chủ
tịch Ủy ban nhân cấp xã xem xét, quyết định trên cơ sở đề nghị của Công an cấp
xã;
- Có lý
lịch rõ ràng; phẩm chất đạo đức tốt; bản thân và gia đình chấp hành tốt đường
lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; không phải là
người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự, đang chấp hành án hình sự ở xã,
phường, thị trấn, chấp hành biện pháp tư pháp hoặc chấp hành biện pháp xử lý
hành chính. Trường hợp đã chấp hành xong bản án của Tòa án thì phải được xóa án
tích; đã chấp hành xong quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính thì phải
hết thời hạn được coi là chưa bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính theo quy
định của pháp luật;
- Có
bằng tốt nghiệp hoặc đã hoàn thành chương trình giáo dục trung học cơ sở trở
lên. Đối với khu vực biên giới, hải đảo, miền núi, vùng có điều kiện kinh tế -
xã hội đặc biệt khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số thì có thể tuyển chọn
người đã học xong chương trình giáo dục tiểu học;
- Đang
thường trú hoặc tạm trú từ 01 năm trở lên và thường xuyên sinh sống tại nơi
công dân nộp đơn đề nghị tham gia lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở
cơ sở. Trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 15 của Luật này thì
phải đang thường trú hoặc tạm trú tại nơi nộp đơn đề nghị tham gia lực lượng
tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở;
- Có đủ
sức khỏe theo giấy chứng nhận của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh được thành lập,
hoạt động theo quy định của pháp luật.
Thứ hai, lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ
sở được bố trí như sau:
- Lực
lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở được kiện toàn từ lực lượng bảo
vệ dân phố, Công an xã bán chuyên trách đang được tiếp tục sử dụng và Đội
trưởng, Đội phó đội dân phòng hoặc được tuyển chọn theo quy định của Luật này.
- Lực
lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở được bố trí thành Tổ bảo vệ an
ninh, trật tự. Địa bàn phụ trách của Tổ bảo vệ an ninh, trật tự là một hoặc một
số thôn, tổ dân phố thuộc đơn vị hành chính cấp xã hoặc tại huyện không tổ chức
đơn vị hành chính cấp xã.
- Căn cứ
tình hình, yêu cầu bảo đảm an ninh, trật tự, điều kiện kinh tế - xã hội, quy mô
dân số, diện tích tự nhiên của địa phương, Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quy định
tiêu chí thành lập Tổ bảo vệ an ninh, trật tự và tiêu chí về số lượng thành
viên Tổ bảo vệ an ninh, trật tự trên địa bàn quản lý.
- Ủy ban
nhân dân cấp tỉnh quyết định số lượng Tổ bảo vệ an ninh, trật tự cần thành lập,
số lượng thành viên Tổ bảo vệ an ninh, trật tự tại thôn, tổ dân phố thuộc phạm
vi quản lý đến từng đơn vị hành chính cấp xã.
- Căn cứ
Quyết định của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quy định tại khoản 4 Điều này, Chủ tịch
Ủy ban nhân dân cấp xã theo đề nghị của Công an cấp xã quyết định thành lập Tổ
bảo vệ an ninh, trật tự và từng thành viên Tổ bảo vệ an ninh, trật tự.
Thứ ba, điều kiện tuyển chọn Tổ viên Tổ bảo vệ an ninh,
trật tự bao gồm:
- Căn cứ
yêu cầu về bảo đảm an ninh, trật tự ở cơ sở, Công an cấp xã có trách nhiệm tham
mưu giúp Ủy ban nhân dân cùng cấp xây dựng kế hoạch và tổ chức tuyển chọn Tổ
viên Tổ bảo vệ an ninh, trật tự bảo đảm tiêu chuẩn, điều kiện, phù hợp với quy
định tại khoản 4 Điều 14 của Luật này.
- Việc
tuyển chọn Tổ viên Tổ bảo vệ an ninh, trật tự bảo đảm công khai, dân chủ, đúng
quy định của pháp luật.
- Ưu
tiên tuyển chọn công dân đã có thời gian phục vụ trong Công an nhân dân, Quân
đội nhân dân, Công an xã bán chuyên trách đã kết thúc nhiệm vụ, công dân am
hiểu về phong tục, tập quán, có uy tín trong cộng đồng dân cư hoặc đã từng tham
gia lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở.
Thứ tư, tổ bảo vệ an ninh, trật tự; thành viên Tổ bảo vệ
an ninh, trật tự
- Tổ bảo
vệ an ninh, trật tự gồm có Tổ trưởng, Tổ phó và Tổ viên.
- Công
an cấp xã báo cáo Chủ tịch Ủy ban nhân dân cùng cấp ra quyết định thành lập Tổ
bảo vệ an ninh, trật tự, quyết định công nhận thành viên Tổ bảo vệ an ninh,
trật tự và được niêm yết công khai.
- Tại
thôn, tổ dân phố đã bổ nhiệm Đội trưởng, Đội phó đội dân phòng theo quy định
của pháp luật về phòng cháy và chữa cháy, Công an cấp xã căn cứ năng lực, trình
độ chuyên môn của người đã được bổ nhiệm để đề xuất Chủ tịch Ủy ban nhân dân
cấp xã xem xét, quyết định công nhận là Tổ trưởng, Tổ phó Tổ bảo vệ an ninh,
trật tự.
- Nhiệm
vụ của thành viên Tổ bảo vệ an ninh, trật tự được quy định như sau:
+ Tổ
trưởng Tổ bảo vệ an ninh, trật tự quản lý, điều hành hoạt động của Tổ bảo vệ an
ninh, trật tự; báo cáo tình hình, kết quả thực hiện nhiệm vụ được giao và chịu
trách nhiệm trước Công an cấp xã về hoạt động của Tổ bảo vệ an ninh, trật tự;
phân công nhiệm vụ cho thành viên Tổ bảo vệ an ninh, trật tự;
+ Tổ phó
Tổ bảo vệ an ninh, trật tự thực hiện nhiệm vụ theo sự phân công của Tổ trưởng
Tổ bảo vệ an ninh, trật tự; quản lý, điều hành hoạt động của Tổ bảo vệ an ninh,
trật tự khi chưa có Tổ trưởng, Tổ trưởng vắng mặt hoặc được Tổ trưởng ủy quyền;
+ Tổ
viên Tổ bảo vệ an ninh, trật tự thực hiện nhiệm vụ của lực lượng tham gia bảo
vệ an ninh, trật tự ở cơ sở theo sự quản lý, phân công của Tổ trưởng, Tổ phó Tổ
bảo vệ an ninh, trật tự;
+ Tổ
trưởng, Tổ phó Tổ bảo vệ an ninh, trật tự thực hiện nhiệm vụ của Đội trưởng,
Đội phó đội dân phòng theo quy định của pháp luật về phòng cháy và chữa cháy,
cứu nạn, cứu hộ.
- Bộ
trưởng Bộ Công an quy định trình tự, thủ tục thành lập Tổ bảo vệ an ninh, trật
tự, công nhận thành viên Tổ bảo vệ an ninh, trật tự.
- Điều
chỉnh số lượng thành viên, số lượng Tổ bảo vệ an ninh, trật tự trong các trường
hợp sau đây:
+ Bổ
sung thành viên trong trường hợp chưa đủ số lượng thành viên Tổ bảo vệ an ninh,
trật tự; bổ sung Tổ bảo vệ an ninh, trật tự trong trường hợp chưa thành lập đủ
số lượng Tổ bảo vệ an ninh, trật tự theo quyết định của Ủy ban nhân dân cấp
tỉnh;
+ Do yêu
cầu bảo đảm an ninh, trật tự hoặc thành lập, giải thể, nhập, chia thôn, tổ dân
phố, cần điều chỉnh tăng, giảm số lượng thành viên, số lượng Tổ bảo vệ an ninh,
trật tự so với số lượng đã được Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định.
- Việc
bổ sung thành viên, bổ sung Tổ bảo vệ an ninh, trật tự quy định tại điểm a
khoản 1 Điều này thực hiện theo quy định tại Điều 15 và
khoản 2 Điều 16 của Luật này. Việc điều chỉnh tăng, giảm số lượng thành
viên, số lượng Tổ bảo vệ an ninh, trật tự quy định tại điểm b khoản 1 Điều này
phải báo cáo Ủy ban nhân dân cấp tỉnh xem xét, quyết định theo quy định
tại khoản 4 Điều 14 của Luật này.
- Các
trường hợp cho thôi tham gia lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ
sở, bao gồm:
+ Có đơn
xin thôi tham gia lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở;
+ Không
bảo đảm sức khỏe theo giấy chứng nhận của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh được thành
lập, hoạt động theo quy định của pháp luật;
+ Không
chấp hành nhiệm vụ được giao theo sự phân công, huy động của Công an cấp xã từ
02 lần trở lên mà không có lý do chính đáng, không hoàn thành nhiệm vụ hoặc lợi
dụng, lạm dụng nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở để thực hiện hành vi vi
phạm pháp luật và đã bị Công an cấp xã nhắc nhở bằng văn bản từ 02 lần trở lên
mà vẫn tiếp tục vi phạm;
+ Vi
phạm pháp luật hình sự đã có quyết định khởi tố bị can hoặc bị áp dụng biện
pháp ngăn chặn theo quy định của pháp luật về tố tụng hình sự; bị áp dụng biện
pháp xử lý hành chính.
- Bộ
trưởng Bộ Công an quy định trình tự, thủ tục điều chỉnh số lượng thành viên, số
lượng Tổ bảo vệ an ninh, trật tự, cho thôi tham gia lực lượng tham gia bảo vệ an
ninh, trật tự ở cơ sở.
Thứ sáu, cách thức huấn luyện, bồi dưỡng lực lượng tham
gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở: Lực lượng tham gia
bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở được huấn luyện, bồi dưỡng về chính trị, pháp
luật, nghiệp vụ, tham gia diễn tập, hội thi theo quy định của Bộ trưởng Bộ Công
an.
3. 2. Bảo đảm điều kiện hoạt động đối với lực lượng tham
gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở
- Kinh
phí bảo đảm hoạt động và trang bị cơ sở vật chất đối với lực lượng tham gia bảo
vệ an ninh, trật tự ở cơ sở do ngân sách nhà nước bảo đảm và các nguồn tài
chính huy động hợp pháp khác theo quy định của pháp luật.
- Việc
quản lý, sử dụng kinh phí bảo đảm hoạt động và trang bị cơ sở vật chất đối với
lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở thực hiện theo quy định của
pháp luật về ngân sách nhà nước, pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công và
quy định khác của pháp luật có liên quan.
- Hằng
năm, Bộ Công an, Ủy ban nhân dân các cấp có trách nhiệm lập dự toán, chấp hành
và quyết toán ngân sách nhà nước bảo đảm hoạt động và trang bị cơ sở vật chất
đối với lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở theo quy định của
pháp luật về ngân sách nhà nước.
Thứ hai, địa điểm, nơi làm việc đối với lực lượng tham
gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở: Ủy ban nhân dân cấp
xã bố trí địa điểm, nơi làm việc cho lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự
ở cơ sở tại địa điểm, nơi sinh hoạt cộng đồng ở thôn, tổ dân phố hoặc địa điểm,
nơi làm việc của Công an cấp xã hoặc địa điểm, nơi làm việc khác phù hợp với
yêu cầu thực hiện nhiệm vụ của lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ
sở và khả năng bảo đảm của địa phương.
- Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở
cơ sở được trang bị công cụ hỗ trợ để thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh, trật
tự ở cơ sở.
- Việc
quản lý, sử dụng công cụ hỗ trợ của lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự
ở cơ sở thực hiện theo quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng vũ khí, vật
liệu nổ và công cụ hỗ trợ.
- Bộ
trưởng Bộ Công an quy định chi tiết khoản 1 Điều này.
Thứ tư, trang phục, giấy chứng nhận, trang bị của lực
lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở:
- Lực
lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở được trang bị, sử dụng trang
phục, huy hiệu, phù hiệu, biển hiệu, giấy chứng nhận, phương tiện, thiết bị cần
thiết để thực hiện nhiệm vụ.
- Việc
cấp, cấp đổi, cấp lại, thu hồi, quản lý, sử dụng biển hiệu, giấy chứng nhận của
lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở do Bộ trưởng Bộ Công an quy
định.
- Chính phủ quy định chi tiết khoản 1 Điều này.
Thứ năm, hỗ trợ, bồi dưỡng đối với người tham gia lực
lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở:
- Người
tham gia lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở được hưởng tiền hỗ
trợ thường xuyên hằng tháng, được hỗ trợ tiền đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện,
bảo hiểm y tế theo mức do Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định.
- Người
tham gia lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở được hưởng hỗ trợ,
bồi dưỡng khi được cử đi bồi dưỡng, huấn luyện, thực hiện nhiệm vụ theo sự phân
công của cấp có thẩm quyền hoặc khi được điều động, huy động thực hiện nhiệm
vụ. Mức hỗ trợ, bồi dưỡng được quy định như sau:
+ Khi
được cử đi bồi dưỡng, huấn luyện được hưởng bồi dưỡng bằng mức tiền ăn cơ bản
của chiến sĩ nghĩa vụ Công an nhân dân;
+ Khi
làm nhiệm vụ từ 22 giờ ngày hôm trước đến 06 giờ sáng ngày hôm sau, ngày nghỉ,
ngày lễ, khi thực hiện công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc đặc biệt
nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm theo quy định của pháp luật về lao động được
hưởng mức tiền bồi dưỡng do Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định;
+ Khi
làm nhiệm vụ tại những nơi thuộc khu vực biên giới, hải đảo, miền núi, vùng có
điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số
hoặc tại đơn vị hành chính cấp xã trọng điểm về quốc phòng được hưởng mức tiền
bồi dưỡng ngày công lao động tăng thêm do Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết
định;
+ Khi
được điều động, huy động, cử đi thực hiện nhiệm vụ ngoài địa bàn phụ trách thì
được cơ quan điều động, huy động, cử đi thực hiện nhiệm vụ hỗ trợ phương tiện
đi lại, hỗ trợ ăn, nghỉ trong thời gian làm nhiệm vụ.
- Người
đã tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và đủ điều kiện hưởng bảo hiểm thì
được chi trả chế độ từ quỹ bảo hiểm theo quy định của pháp luật.
- Người
chưa tham gia bảo hiểm y tế mà bị ốm đau, bị tai nạn, bị thương thì được hỗ trợ
thanh toán chi phí khám bệnh, chữa bệnh.
- Người
chưa tham gia bảo hiểm xã hội mà bị tai nạn làm suy giảm khả năng lao động theo
kết luận của Hội đồng giám định y khoa thì được xét trợ cấp tùy theo mức độ suy
giảm khả năng lao động; nếu chết thì thân nhân được hưởng trợ cấp tiền tuất,
tiền mai táng phí.
- Người
bị thương, chết khi thực hiện nhiệm vụ thì được xem xét hưởng chế độ, chính
sách như thương binh hoặc được xem xét để công nhận là liệt sĩ và hưởng các
quyền khác theo quy định của pháp luật.
- Chính
phủ quy định chi tiết khoản 2 và khoản 3 Điều này.
Thứ bảy, nhiệm
vụ chi của Bộ Công an: Nhiệm vụ chi của Bộ
Công an do ngân sách trung ương bảo đảm, bao gồm:
- Trang
bị phương tiện, thiết bị, công cụ hỗ trợ cho lực lượng tham gia bảo vệ an ninh,
trật tự ở cơ sở;
- Công
tác huấn luyện, bồi dưỡng, diễn tập, hội thi cho lực lượng tham gia bảo vệ an
ninh, trật tự ở cơ sở do Bộ Công an tổ chức;
- Sơ
kết, tổng kết, tổ chức phong trào thi đua, khen thưởng đối với lực lượng tham
gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở do Bộ Công an tổ chức.
Thứ tám, nhiệm vụ chi của địa phương:
- Nhiệm
vụ chi của địa phương do ngân sách địa phương bảo đảm, bao gồm:
+ Hỗ trợ
mua sắm, sửa chữa phương tiện, thiết bị; công tác tập huấn, diễn tập, hội thi
do địa phương tổ chức; bảo đảm điều kiện hoạt động đối với lực lượng tham gia
bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở;
+ Trang
bị trang phục, huy hiệu, phù hiệu, biển hiệu, giấy chứng nhận của lực lượng
tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở;
+ Thực
hiện chi các nội dung quy định tại Điều 23 và Điều 24 của
Luật này;
+ Sơ
kết, tổng kết, tổ chức phong trào thi đua, khen thưởng đối với lực lượng tham
gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở do địa phương tổ chức;
+ Các
khoản chi khác cho lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở theo quy
định của pháp luật.
- Ủy ban
nhân dân cấp tỉnh trình Hội đồng nhân dân cùng cấp quyết định mức chi cho lực
lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở quy định tại khoản 1 Điều này
phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của địa phương.
Như vậy Luật luật lực lượng tham gia bảo vệ an
ninh, trật tự ở cơ sở năm 2023 được ban hành giúp thể chế hóa được quan điểm của Đảng về công tác
tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở, từng bước chuẩn hóa chất lượng trong
công tác bảo vệ an ninh, giữ gìn trật tự an ninh, an toàn xã hội, sàng lọc được
những nhân tố có triển vọng, lý lịch trong sạch để tham gia bảo vệ an ninh,
trật tự ở cơ sở. Những quy định của Luật khắc phục được các tồn tại, bất cập và
tạo hành lang pháp lý thuận lợi, minh bạch cho việc triển khai các hoạt động bảo
vệ an ninh, trật tự ở cơ sở trong thời gian tới.
0 Nhận xét