.jpg)
NỘI DUNG CHUYÊN ĐỀ
(Chuyên đề đã được thông qua Tổ tư vấn pháp luật Tòa án quân sự Quân khu 2)
Luật Phòng thủ dân sự số 18/2023/QH15 được Quốc hội khoá XV, kỳ họp thứ 5 thông qua ngày 20/6/2023, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2024; gồm 7 chương và 55 điều. Cụ thể:
1. Phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng (Điều 1)
- Quy định
nguyên tắc, hoạt động phòng thủ dân sự (PTDS); quyền, nghĩa vụ, trách
nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong hoạt động PTDS; quản lý nhà nước và
nguồn lực bảo đảm thực hiện PTDS.
- Áp dụng cho tổ chức, cá nhân, kể cả những tổ chức cá
nhân nước ngoài, tổ chức quốc
tế đang hoạt động trên
lãnh thổ Việt Nam.
2. Giải thích từ ngữ (Điều 2)
- PTDS là bộ phận của phòng thủ đất nước, bao gồm các biện
pháp phòng, chống, khắc phục hậu quả chiến tranh; phòng, chống, khắc phục hậu
quả sự cố, thảm họa, thiên tai, dịch bệnh; bảo vệ Nhân dân, cơ quan, tổ chức và
nền kinh tế quốc dân.
- Sự cố là tình huống bất thường do thiên tai, dịch bệnh,
con người, hậu quả chiến tranh gây ra hoặc đe dọa gây ra thiệt hại về người,
tài sản, môi trường.
- Thảm họa là biến động do thiên tai, dịch bệnh nguy hiểm
lây lan trên quy mô rộng hoặc do con người, hậu quả chiến tranh gây ra làm
thiệt hại nghiêm trọng về người, tài sản, môi trường,
- Đối tượng dễ bị tổn thương là người, nhóm người có đặc
điểm và hoàn cảnh khiến họ có khả năng phải chịu nhiều tác động bất lợi hơn từ
sự cố, thảm họa so với những nhóm người khác trong cộng đồng, bao gồm trẻ em,
người cao tuổi, phụ nữ đang mang thai hoặc đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi,
người khuyết tật, người bị bệnh hiểm nghèo, người nghèo, người mất năng lực
hành vi dân sự, người dân tộc thiểu số sinh sống tại vùng có điều kiện kinh tế
- xã hội khó khăn, người sinh sống tại vùng có điều kiện KT - XH đặc
biệt khó khăn và các đối tượng khác theo quy định của pháp luật.
3. Nguyên tắc hoạt động PTDS (Điều 3)
Luật quy định 07
nguyên tắc, cụ thể:
(1) Tuân thủ Hiến pháp, pháp luật Việt Nam và điều ước quốc tế mà nước
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên; (2) Đặt dưới sự lãnh đạo của
Đảng, sự quản lý thống nhất của Nhà nước; phát huy vai trò, sự tham gia của Mặt
trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội, các đoàn thể và Nhân
dân; (3) Được tổ chức thống nhất từ trung ương đến địa phương; có sự phân công,
phân cấp, phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, tổ chức và lực lượng trong hoạt
động PTDS; (4) PTDS phải chuẩn bị từ sớm, từ xa, phòng là chính; thực hiện
phương châm bốn tại chỗ kết hợp với chi viện, hỗ trợ của trung ương, địa phương
khác và cộng đồng quốc tế; chủ động đánh giá nguy cơ xảy ra sự cố, thảm họa,
xác định cấp độ PTDS và áp dụng các biện pháp PTDS phù hợp để ứng phó, khắc
phục kịp thời hậu quả chiến tranh, sự cố, thảm họa, thiên tai, dịch bệnh, bảo
vệ Nhân dân, cơ quan, tổ chức và nền kinh tế quốc dân, hạn chế thấp nhất thiệt
hại về người và tài sản, ổn định đời sống Nhân dân; (5) Kết hợp PTDS với bảo
đảm quốc phòng, an ninh, phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ tính mạng, sức
khỏe, tài sản của Nhân dân, bảo vệ môi trường, hệ sinh thái và thích ứng với
biến đổi khí hậu; (6) Việc áp dụng các biện pháp, huy động nguồn lực trong PTDS
phải kịp thời, hợp lý, khả thi, hiệu quả, tránh lãng phí và phù hợp với đối
tượng, cấp độ PTDS theo quy định của Luật này và quy định khác của pháp luật có
liên quan; (7) Hoạt động PTDS phải bảo đảm tính nhân đạo, công bằng, minh bạch,
bình đẳng giới và ưu tiên đối tượng dễ bị tổn thương.
Trong đó, nguyên tắc
4 là một trong những nguyên tắc quan trọng nhất.
4. Về áp dụng Luật PTDS
và pháp luật có liên quan (Điều 4)
Quy định 03 nguyên tắc trong áp dụng Luật và pháp
luật có liên quan:
- Hoạt động PTDS trên lãnh thổ Việt Nam thực hiện theo quy định của Luật PTDS
và quy định của pháp luật có liên quan.
- Trường hợp luật khác ban hành trước ngày Luật PTDS có hiệu lực thi hành
có quy định khác về hoạt động phòng, chống, khắc phục hậu quả sự cố, thảm họa
mà không trái với nguyên tắc của Luật này thì thực hiện theo quy định của luật
đó.
- Trường hợp luật khác ban hành sau ngày Luật PTDS có hiệu lực thi hành cần
quy định đặc thù về PTDS khác với quy định của Luật PTDS thì phải xác định cụ
thể nội dung thực hiện hoặc không thực hiện theo quy định của Luật PTDS, nội
dung thực hiện theo quy định của luật khác đó.
5. Chính sách của Nhà nước về PTDS (Điều 5)
- Ưu tiên đầu tư xây dựng công trình PTDS chuyên dụng theo quy hoạch, kế
hoạch; mua sắm trang thiết bị PTDS;
- Nâng cao năng lực cho lực lượng PTDS, xây dựng lực lượng chuyên trách về
tổ chức và trang bị hiện đại, chuyên nghiệp; tăng cường trang bị, phương tiện
lưỡng dụng cho lực lượng vũ trang;
- Huy động các nguồn lực của cơ quan, tổ chức, cá nhân để thực hiện hoạt
động PTDS;
- Phát triển, nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng khoa học, công nghệ cao,
công nghệ tiên tiến và hiện đại vào hoạt động PTDS;
- Đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực, ưu tiên thu hút nguồn nhân lực chất
lượng cao để bảo đảm cho hoạt động PTDS;
- Khuyến khích, tạo điều kiện để cơ quan, tổ chức, cá nhân ủng hộ vật chất,
tài chính, tinh thần cho hoạt động PTDS trên nguyên tắc tự nguyện, không trái
với pháp luật Việt Nam và phù hợp với luật pháp quốc tế;
- Bảo đảm dự trữ quốc gia cho hoạt động PTDS.
6. Cấp độ PTDS (Điều 7)
- Luật quy định: Cấp độ PTDS là sự phân định mức độ áp dụng các biện pháp của
các cấp chính quyền trong phạm vi quản lý để ứng phó, khắc phục hậu quả sự cố,
thảm họa, làm cơ sở xác định trách nhiệm, biện pháp, nguồn lực của các cấp
chính quyền, cơ quan, tổ chức, cá nhân trong PTDS.
- Cấp độ PTDS gồm: PTDS cấp độ 1, PTDS cấp độ 2 và PTDS cấp
độ 3
- Các căn cứ xác định cấp độ PTDS bao gồm:
+ Phạm vi ảnh hưởng, khả năng lan rộng và hậu quả có thể xảy
ra của sự cố, thảm hoạ;
+ Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, xã hội, dân cư, đặc điểm tình hình quốc
phòng, an ninh của địa bàn chịu ảnh hưởng của sự cố, thảm họa;
+ Diễn biến, mức độ gây thiệt hại và thiệt hại do sự cố, thảm họa gây ra;
+ Khả năng ứng phó, khắc phục hậu quả sự cố, thảm họa của chính quyền địa
phương và lực lượng PTDS.
7. Các hành vi bị nghiêm cấm trong PTDS (Điều 10)
Quy định 09 hành vi cấm, cụ thể:
- Chống đối, cản trở, cố ý trì hoãn hoặc không chấp hành sự chỉ đạo, chỉ huy
PTDS của cơ quan hoặc người có thẩm quyền; từ chối tham gia tìm kiếm, cứu nạn
trong trường hợp điều kiện thực tế cho phép;
- Làm hư hỏng, phá hủy, chiếm đoạt trang thiết bị, công trình PTDS;
- Gây ra sự cố, thảm họa làm tổn hại đến tính mạng, sức khỏe con
người; thiệt hại tài sản của Nhà nước, Nhân dân, cơ quan, tổ chức, môi trường
và nền kinh tế quốc dân;
- Đưa tin sai sự thật về sự cố, thảm họa;
- Cố ý tạo chướng ngại vật cản trở hoạt động PTDS;
- Xây dựng công trình làm giảm hoặc làm mất công năng của công trình PTDS;
xây dựng trái phép công trình trong phạm vi quy hoạch công trình PTDS, công
trình PTDS hiện có;
- Sử dụng trang thiết bị PTDS chuyên dụng không đúng mục đích; khai thác,
sử dụng không đúng công năng của công trình PTDS chuyên dụng;
- Lợi dụng chức vụ, quyền hạn làm trái quy định của pháp luật về PTDS; bao
che cho người có hành vi vi phạm pháp luật về PTDS; lợi dụng sự cố, thảm họa để
huy động, sử dụng nguồn lực cho PTDS không đúng mục đích;
- Lợi dụng hoạt động PTDS hoặc sự cố, thảm họa để xâm phạm lợi ích Nhà nước,
quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.
8. Hoạt động phòng thủ dân sự
8.1. Hoạt động phòng ngừa (Điều 11 - Điều 17)
- Công trình PTDS là
công trình được sử dụng cho mục đích phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả sự
cố, thảm họa. Gồm: Công trình PTDS chuyên dụng; Công trình khác có công năng sử
dụng cho PTDS. Việc xây dựng công trình PTDS chuyên dụng phải theo quy hoạch,
kế hoạch, gắn với thế trận quân sự trong khu vực phòng thủ, bảo đảm kết hợp
phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội và tuân thủ quy định của pháp luật có liên
quan. Nhà nước có chính sách khuyến khích tổ chức, cá nhân đầu tư xây dựng mới
hoặc cải tạo công trình, hạ tầng kỹ thuật có công năng sử dụng cho PTDS.
- Hoạt động phòng ngừa sự cố, thảm họa phải chuẩn bị đầy đủ các nội dung như:
xây dựng Chiến lược quốc gia PTDS; kế hoạch PTDS các cấp từ cấp quốc gia đến kế
hoạch PTDS các cấp địa phương; Công trình PTDS; trang thiết bị PTDS; hoạt động
theo dõi, giám sát nguy cơ về sự cố, thảm họa; hoạt động tuyên truyền, giáo dục
về PTDS; hoạt động đào tạo, huấn luyện, bồi dưỡng, diễn tập PTDS. Theo đó,
Chiến lược quốc gia PTDS được xây dựng theo chu kỳ 10 năm, tầm nhìn 20 năm và
được cập nhật, điều chỉnh định kỳ 05 năm hoặc khi xảy ra sự cố, thảm họa, chiến
tranh, do Thủ tướng Chính phủ ban hành. Kế hoạch PTDS các cấp được xây dựng theo chu
kỳ 05 năm và được điều chỉnh khi cần thiết.
8. 2. Hoạt động PTDS
khi có nguy cơ và khi xảy ra sự cố, thảm họa (Điều 18 - Điều 26)
Các biện pháp được áp dụng khi có nguy cơ xảy ra sự cố, thảm họa; chuẩn bị
lực lượng, trang thiết bị để sẵn sàng ứng phó sự cố, thảm họa.
Quy định về phân cấp, phân quyền đối với chính quyền địa phương các cấp được
phép áp dụng biện pháp PTDS phù hợp với từng cấp, như: Ban bố, bãi bỏ cấp độ PTDS;
điều động, huy động lực lượng, trang thiết bị, tài sản; biện pháp PTDS
trong các cấp độ PTDS, trong tình trạng khẩn cấp, tình trạng chiến tranh; hệ
thống chỉ đạo, chỉ huy và lực lượng PTDS.
8.3. Hoạt động khắc phục hậu quả sự cố, thảm
họa (Điều 27 - Điều 30)
Luật quy định biện pháp khắc phục hậu quả sự cố,
thảm họa; thống kê, đánh giá thiệt hại; cứu trợ, hỗ trợ khắc phục thiệt hại;
huy động, vận động đóng góp tự nguyện và phân bổ nguồn lực cứu trợ, hỗ trợ.
9. Chỉ đạo, chỉ huy lực lượng phòng thủ dân sự
9.1. Hoạt động chỉ đạo PTDS (Điều 31), gồm: (1) Theo dõi, giám sát nguy cơ xảy ra sự cố, thảm họa; nắm chắc diễn
biến tình hình; thông báo cho các lực lượng, người dân tin tức có liên quan; (2)
Xác định cấp độ và áp dụng biện pháp PTDS phù hợp; (3) Chuẩn bị phương án ứng
phó; tổ chức kiểm tra địa bàn có nguy cơ xảy ra sự cố, thảm họa; (4) Bổ sung
lực lượng, sẵn sàng triển khai sở chỉ huy tại chỗ, chỉ đạo trực tiếp khu vực
trọng yếu, địa bàn trọng điểm; (5) Kiểm tra địa điểm sơ tán, tập kết để sẵn
sàng sử dụng khi chuyển lên cấp độ PTDS cao hơn.
9.2. Cơ quan chỉ đạo quốc
gia, cơ quan chỉ huy PTDS (Điều 34)
- Ban chỉ đạo PTDS quốc gia là tổ chức phối hợp liên ngành có chức năng tham
mưu cho Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ trong tổ chức, chỉ đạo, điều hành về PTDS
trong phạm vi cả nước.
-
Bộ Quốc phòng là cơ quan thường trực
của Ban chỉ đạo PTDS quốc gia. Thành viên Ban chỉ đạo PTDS quốc gia có trách
nhiệm chủ trì tham mưu cho Ban chỉ đạo trong tổ chức, chỉ đạo, điều hành về PTDS
trong lĩnh vực quản lý theo quy định của pháp luật.
-
Ban chỉ huy PTDS được thành lập ở
Bộ, ngành trung ương, cơ quan ngang Bộ, có chức năng tham mưu cho Bộ trưởng,
Trưởng ngành Trung ương, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ trong tổ chức, chỉ đạo,
điều hành về PTDS trong lĩnh vực quản lý.
- Ban chỉ huy PTDS địa phương được thành lập ở cấp xã, cấp huyện và cấp tỉnh,
có chức năng tham mưu cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân cùng cấp trong tổ chức, chỉ
đạo, điều hành về PTDS trên địa bàn quản lý.
-
Cơ quan quân sự các cấp là cơ quan
thường trực của Ban Chỉ huy PTDS cùng cấp. Thành viên Ban chỉ huy PTDS địa
phương có trách nhiệm chủ trì tham mưu cho Ban chỉ huy trong tổ chức, chỉ đạo,
điều hành về PTDS trong lĩnh vực được phân công.
9.3. Lực lượng PTDS (Điều 35)
Bao gồm: Lực lượng nòng cốt và lực lượng rộng rãi, trong đó:
- Lực lượng nòng cốt bao gồm: Dân quân tự vệ và Dân
phòng; Lực lượng chuyên trách, kiêm nhiệm của Quân đội nhân dân, Công an nhân
dân và của Bộ, ngành Trung ương, cơ quan ngang Bộ, địa phương;
- Lực lượng rộng rãi do toàn dân tham gia.
9.4. Quyền, nghĩa vụ
của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong
hoạt động PTDS (Chương IV)
* Về quyền, nghĩa vụ của cá nhân (Điều 36)
- Về quyền: (1) Tiếp cận thông tin về PTDS theo quy định của
pháp luật; (2) Được cứu trợ, hỗ trợ khi bị thiệt hại do sự
cố, thảm họa theo quy định của pháp luật; (3)
Được hưởng tiền công lao động khi tham gia
hoạt động PTDS theo quyết định huy động của người có thẩm quyền; (4) Được
hoàn trả trang thiết bị, tài sản đã huy động ngay sau khi kết thúc việc ứng
phó, khắc phục hậu quả sự cố, thảm họa; trường hợp trang thiết bị, tài sản đã
huy động bị thiệt hại hoặc tiêu hao thì được bồi thường, thanh toán theo quy
định của pháp luật; (5) Khi tham gia hoạt động ứng phó, khắc phục hậu
quả sự cố, thảm họa nếu bị tổn hại về danh dự, nhân phẩm thì được khôi phục;
nếu bị thương tích, tổn hại sức khỏe, tính mạng thì được xem xét, hưởng chế độ,
chính sách theo quy định
tại khoản 3 Điều 41.
- Về nghĩa vụ: (1) Thực hiện các biện
pháp PTDS theo kế hoạch PTDS của địa phương; (2) Tham
gia hoạt động đào tạo, bồi dưỡng, huấn luyện, diễn tập PTDS khi có yêu cầu của
cơ quan có thẩm quyền; tham gia hoạt động PTDS khi được huy động; (3)
Chuẩn bị sẵn sàng vật tư, phương tiện theo khả năng để đảm bảo an toàn trước sự
cố, thảm họa; (4) Chủ
động ứng phó, khắc phục hậu quả nhằm bảo đảm an toàn cho bản thân và gia đình
khi sự cố, thảm họa xảy ra; tham gia hỗ trợ cộng đồng phòng, chống sự cố, thảm
họa; giúp đỡ người bị thiệt hại do sự cố, thảm họa tại địa phương; thực hiện vệ
sinh môi trường, phòng, chống dịch bệnh trong khu vực sinh sống và làm việc; (5)
Chấp hành hướng dẫn, yêu cầu của cơ quan, người có thẩm quyền về sơ tán người,
phương tiện ra, vào khu vực nguy hiểm; chấp hành quyết định huy động nhân lực,
trang thiết bị, tài sản để phục vụ hoạt động ứng phó khẩn cấp của người có thẩm
quyền; (6)
Thông báo, cung cấp thông tin kịp thời cho cơ quan có thẩm quyền về diễn biến,
thiệt hại do sự cố, thảm họa gây ra khi có điều kiện thực hiện.
* Quyền, nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức (Điều 37)
- Về quyền: (1) Tiếp cận thông tin
về PTDS theo quy định của pháp luật; (2) Tham gia hoạt động PTDS tại địa phương; (3)
Được cứu trợ, hỗ trợ khi bị thiệt hại do sự cố, thảm họa theo quy định của pháp
luật; (4)
Được hoàn trả trang thiết bị, tài sản đã huy động ngay sau khi kết thúc việc
ứng phó, khắc phục hậu quả sự cố, thảm họa; trường hợp trang thiết bị, tài sản
đã huy động bị thiệt hại hoặc tiêu hao thì được bồi thường, thanh toán theo quy
định của pháp luật; (5) Tham gia, phối hợp thông tin, truyền thông,
giáo dục về PTDS.
- Về nghĩa vụ: (1) Tuyên truyền, vận động người lao động, thành viên
trong cơ quan, tổ chức mình, người dân chấp hành quy định của pháp luật về PTDS;
(2) Chủ
động xây dựng, bảo vệ công trình, cơ sở vật chất thuộc phạm vi quản lý để đảm
bảo an toàn trước sự cố, thảm họa; (3) Xây dựng và tổ chức thực hiện
phương án phòng ngừa, ứng phó, khắc phục hậu quả sự cố, thảm họa; (4)
Chấp hành quyết định huy động nhân lực, trang thiết bị, nhu yếu phẩm của người
có thẩm quyền để phục vụ hoạt động PTDS; (5) Chủ động thực hiện vệ sinh môi trường, phòng,
chống dịch bệnh trong phạm vi quản lý; (6)
Chủ động khắc phục hậu quả, bồi thường thiệt
hại khi để xảy ra sự cố, thảm họa trong quá trình sản xuất, kinh doanh.
*
Quyền, nghĩa vụ của tổ
chức, cá nhân nước ngoài, tổ chức quốc tế tham gia hoạt động ứng phó, khắc phục
hậu quả sự cố, thảm họa tại Việt Nam
(Điều 38)
- Về quyền: (1) Được miễn thuế, lệ phí về nhập khẩu, xuất khẩu đối với trang thiết bị,
hàng hóa phục vụ hoạt động cứu trợ khẩn cấp, tìm kiếm, cứu nạn theo quy định
của pháp luật về thuế, lệ phí; (2) Được ưu tiên thủ tục nhập cảnh, xuất cảnh, cư trú cho lực lượng; nhập
khẩu, xuất khẩu đối với trang thiết bị, hàng hóa phục vụ hoạt động cứu trợ, tìm
kiếm, cứu nạn theo quy định của pháp luật.
- Về nghĩa vụ: (1) Đăng ký hoạt động với cơ quan có thẩm quyền
của Việt Nam; (2) Hoạt động đúng mục đích đã đăng ký, tuân thủ
pháp luật Việt Nam.
* Tổ chức, cá nhân nước
ngoài, tổ chức quốc tế đang hoạt động tại Việt Nam tham gia hoạt động ứng phó,
khắc phục hậu quả sự cố, thảm họa có các quyền và nghĩa vụ quy định tại Điều 36, Điều 37, khoản 1 và khoản 2 Điều 38.
9.5. Bên cạnh đó Luật còn quy định về nguồn lực cho PTDS, chế
độ, chính sách đối với lực lượng PTDS; trách nhiệm của cơ quan, tổ chức về PTDS, như:
- Quỹ PTDS là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân
sách, được thành lập ở trung ương và cấp tỉnh để huy động nguồn lực xã hội để
hỗ trợ hoạt động PTDS.
- Quỹ được ưu tiên
thực hiện các hoạt động sau đây: Cứu trợ khẩn cấp về lương thực, nước uống,
thuốc chữa bệnh và các nhu yếu phẩm thiết yếu khác cho đối tượng bị thiệt hại
do sự cố, thảm họa gây ra; Hỗ trợ tu sửa, làm nhà ở, cơ sở y tế, trường học tại
địa điểm bị ảnh hưởng do sự cố, thảm họa gây ra.
- Quỹ được hình thành từ các nguồn tài
chính như: Đóng góp tự nguyện của các tổ chức, cá nhân trong nước, ngoài nước.
Nguồn điều tiết từ các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách có liên quan đến
hoạt động ứng phó, khắc phục hậu quả sự cố, thảm họa.
- Quỹ hoạt động không
vì mục đích lợi nhuận. Việc quản lý, sử dụng Quỹ phải đúng mục đích, đúng pháp
luật, kịp thời, hiệu quả, bảo đảm công khai, minh bạch. Quỹ hỗ trợ cho các hoạt
động PTDS mà ngân sách nhà nước chưa đầu tư hoặc chưa đáp ứng yêu cầu.
- Việc điều tiết giữa
Quỹ PTDS và các Quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách có liên quan đến hoạt
động ứng phó, khắc phục hậu quả sự cố, thảm họa được thực hiện trong trường hợp
cấp bách. Chính phủ quy định chi tiết việc thành lập, quản lý, sử dụng quỹ PTDS;
việc điều tiết giữa quỹ PTDS và các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách có
liên quan đến hoạt động ứng phó, khắc phục hậu quả sự cố, thảm họa.
10. Những nội dung liên quan đến Luật
10.1 Dự báo tác động chính sách của luật đến người
dân
* Chính
sách 1: Xác định cấp độ PTDS trong hoạt động PTDS.
- Cấp độ PTDS là
sự phân định mức độ áp
dụng các biện pháp của các cấp chính quyền
trong phạm vi quản lý để ứng
phó, khắc phục hậu quả sự cố,
thảm họa,
làm cơ sở xác định trách nhiệm, biện
pháp, nguồn lực của các cấp chính quyền, cơ quan, tổ chức, cá nhân trong PTDS. Cấp
độ PTDS gồm 3 cấp độ, là cơ sở xác
định thẩm quyền ban bố cũng như thẩm quyền áp dụng các biện pháp tương ứng để ứng phó, khắc
phục hậu quả sự cố, thảm họa trong phạm vi địa bàn cấp huyện, cấp tỉnh và trên cả nước. Theo đó:
+ PTDS cấp độ 1 được áp dụng
để ứng phó, khắc phục hậu quả sự cố, thảm hoạ trong phạm vi địa bàn cấp huyện , khi diễn biến, mức
độ thiệt hại của sự cố, thảm họa vượt quá khả năng, điều kiện ứng phó, khắc phục hậu quả của lực lượng chuyên trách và chính quyền địa phương cấp xã;
+ PTDS cấp độ 2 được áp dụng để ứng phó, khắc phục hậu
quả sự cố, thảm họa trong phạm vi địa bàn cấp tỉnh, khi diễn biến, mức
độ thiệt hại của sự cố, thảm họa vượt quá khả năng, điều kiện ứng phó, khắc phục hậu
quả của chính quyền địa phương cấp huyện;
+ PTDS cấp độ 3 được áp dụng để ứng phó, khắc phục hậu
quả sự cố, thảm họa trên địa bàn một hoặc một số tỉnh, thành phố trực thuộc trung
ương, khi diễn biến, mức độ thiệt
hại của sự cố, thảm họa vượt quá khả năng, điều kiện ứng
phó, khắc phục hậu quả của chính quyền địa phương cấp tỉnh.
- Việc quy định cấp độ PTDS nhằm thể chế hóa quan điểm của Đảng: PTDS phải
chuẩn bị từ sớm, từ xa; thực hiện tốt phương châm "bốn tại chỗ" và
phân cấp, phân quyền cho các cấp chính quyền trong PTDS. Với 04 căn cứ để xác định cấp độ PTDS,
trong đó có tiêu chí mang tính đặc thù như: “Khả năng ứng phó, khắc phục hậu quả
sự cố, thảm họa của chính quyền địa phương và lực lượng PTDS” để phù hợp với điều
kiện kinh tế - xã hội mỗi địa phương, đồng thời tạo sự
chủ động cho các cấp chính quyền trong hoạt động phòng ngừa, nâng cao hiệu quả
ứng phó sự cố, thảm họa; làm giảm thiểu thiệt hại về tính mạng, tài sản của Nhà
nước và Nhân dân.
* Chính sách 2: Phân công trong quản lý nhà nước và phân cấp trong tổ chức hoạt động PTDS
- Phân công quản lý Nhà nước về PTDS
Luật quy định: Chính phủ thống
nhất quản lý nhà nước về PTDS trong phạm vi cả nước; Các Bộ, cơ quan ngang Bộ
chịu trách nhiệm trước Chính phủ chủ trì, phối hợp thực hiện nhiệm vụ quản lý
nhà nước về PTDS thuộc phạm vi lĩnh vực được phân công trong phạm vi cả nước; Bộ Quốc phòng là
đầu mối chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về PTDS; Ủy
ban nhân dân các cấp, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, chịu trách
nhiệm quản lý nhà nước về PTDS tại địa phương.
-
Phân
cấp tổ chức hoạt động PTDS
Luật phân cấp tổ chức hoạt động PTDS cho từng Bộ, ngành, từng cấp chính quyền địa phương. Việc phân định rõ
trách nhiệm của các cơ quan trung ương, địa phương trong việc phòng ngừa, ứng
phó, khắc phục sự cố, thảm họa nhằm:
+ Bảo đảm tính chủ động cho chủ thể có thẩm quyền
ngăn ngừa, ứng phó với thảm họa, sự cố trong các trường hợp, cấp độ PTDS khác
nhau; nâng cao khả năng ứng phó sự cố, thảm họa của cấp có thẩm quyền.
+ Tạo cơ sở pháp lý để thực hiện công tác phối hợp; kịp thời chuẩn bị, huy
động, sử dụng nguồn nhân lực hợp lý, tương ứng với từng mức độ, nguy cơ rủi ro
của sự cố, thảm họa.
+ Xác định thẩm quyền của
các cấp chính quyền địa phương, cơ quan có thẩm quyền quyết định cấp độ PTDS
trên cơ sở đánh giá mức độ rủi ro của thảm họa, sự cố để chuẩn bị sẵn sàng lực
lượng và phương tiện ứng phó với thảm họa cho phù hợp, tránh lãng phí nguồn
nhân lực. Đồng thời, đối với mỗi cấp độ PTDS sẽ giao thẩm quyền chỉ đạo, chỉ
huy công tác ứng phó sự cố, thảm hoạ cho từng lực lượng khác nhau.
* Chính sách 3: Quy định các biện pháp bảo vệ người dân trước sự cố, thảm họa và hỗ trợ
người dân bị thiệt hại.
- Các biện pháp bảo vệ
người dân
Luật
quy định rõ ràng các biện pháp mỗi cấp chính quyền địa phương được phép áp dụng
trong từng cấp độ PTDS. Trong số các biện pháp PTDS chính quyền các cấp được áp
dụng, có một số biện pháp hạn chế quyền con người, quyền công dân mà cấp chính
quyền được phép áp dụng như:
+ Chính quyền cấp huyện được phép: Sơ tán người, tài sản ra khỏi khu vực nguy
hiểm; Bảo đảm phương tiện, trang bị bảo vệ cá nhân, lương thực, thực phẩm, thuốc chữa bệnh,
nước uống và nhu
yếu phẩm thiết yếu khác cho người trong khu vực xảy ra sự cố, thảm họa; Cấm, hạn chế người, phương tiện vào những
khu vực nguy hiểm; Phòng, chống cháy, nổ; bảo đảm an ninh, trật tự tại khu vực xảy ra
sự cố, thảm họa; Tiêu tẩy, khử độc, khử khuẩn, vệ sinh môi trường; Bảo vệ công trình
PTDS.
+
Chính quyền cấp tỉnh được phép áp dụng các biện pháp mà
chính quyền cấp huyện được áp dụng và bổ sung thêm các biện pháp như: Cách ly
tập trung, giãn cách xã hội phù hợp với mức độ của sự cố, thảm họa trên địa bàn; Tạm dừng hoạt
động của trường
học; Tạm dừng tổ
chức lễ hội, nghi lễ tôn giáo, giải đấu thể thao, hoạt động văn hóa,
nghệ thuật, sự kiện và hoạt động khác có tập trung đông người; Hạn chế hoặc tạm
dừng việc xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh nếu thấy cần thiết để bảo đảm an ninh
quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ sức khỏe cộng đồng; Hạn chế hoặc tạm
dừng hoạt
động giao thông, vận tải ra, vào địa bàn xảy ra sự cố, thảm họa, trừ trường hợp vì
lý do công vụ.
+ Thủ tướng Chính phủ được phép áp dụng các biện pháp mà chính quyền cấp tỉnh được áp dụng, ngoài
ra còn được áp dụng các biện pháp như: Cách ly tập trung, giãn cách xã hội phù hợp với
mức độ của
sự cố, thảm
họa trên địa bàn; Tạm dừng hoạt động của trường học; Tạm dừng tổ chức lễ hội, nghi lễ tôn giáo, giải
đấu thể thao, hoạt động văn hóa, nghệ thuật, sự kiện và hoạt động khác có tập
trung đông người; Hạn chế hoặc tạm dừng việc xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh nếu
thấy cần thiết để bảo đảm an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ sức
khỏe cộng đồng; Hạn chế hoặc tạm dừng hoạt động giao thông, vận tải ra, vào địa
bàn xảy ra sự cố, thảm họa, trừ trường hợp vì lý do công vụ.
Việc quy các biện pháp
bảo vệ người dân trước sự cố, thảm họa đối với mỗi cấp chính quyền được phép áp
dụng tạo thuận lợi trong áp dụng, nâng cao hiệu quả ứng phó sự cố, thảm họa.
Nội dung quy định này nhằm bảo đảm phù hợp với Hiến pháp năm 2013 về việc hạn
chế quyền con người, quyền công dân đối với
một số biệp pháp ứng phó, khắc phục sự cố, thảm họa. Các biện pháp quy định
tại Luật đều được đúc rút từ kinh nghiệm thực tiễn, nhất là trong công tác
phòng chống dịch Covid-19 thời gian vừa qua (ví dụ như biện pháp giãn cách xã
hội, cách ly, cách ly tập trung…) nên sẽ không gặp khó khăn trong quá trình
thực thi văn bản pháp luật sau này.
-
Các biện pháp hỗ trợ
người dân bị thiệt hại
+ Trong hoạt động phòng ngừa, ứng phó và khắc phục hậu quả sự cố, thảm họa,
bên cạnh các biện pháp nhằm bảo vệ tính mạng, sức khỏe, tài sản của người dân,
doanh nghiệp thì các biện pháp nhằm hỗ trợ người dân bị thiệt hại luôn được
quan tâm, chú trọng. Luật cũng quy định các biện pháp hỗ trợ người dân bị thiệt
hại như: Cứu trợ khẩn cấp về lương thực, nước uống, thuốc chữa bệnh và các nhu
yếu phẩm thiết yếu khác cho đối tượng bị thiệt hại do sự cố, thảm họa gây ra;
Hỗ trợ tu sửa, làm nhà ở tại địa điểm bị ảnh hưởng do sự cố, thảm họa gây ra; Hỗ
trợ đặc biệt về an sinh xã hội, lao động, việc làm... Trường hợp người bị nạn được tìm kiếm cứu hộ, cứu nạn; người bị thương, nhiễm độc, nhiễm xạ
được điều trị.
+ Bằng các biện pháp này sẽ góp phần giảm nhẹ tác động của sự cố, thảm họa;
giúp người dân nhanh chóng ổn định cuộc sống sau sự cố, thảm họa, qua đó khôi
phục các hoạt động phát triển kinh tế xã hội.
* Chính sách 4: Đổi mới tổ chức của Ban
Chỉ đạo PTDS quốc gia.
- Tổ chức lại Ban chỉ
đạo PTDS quốc gia, Ban chỉ đạo quốc gia về phòng, chống thiên tai và Ủy ban
Quốc gia Ứng phó sự cố, thiên tai và Tìm kiếm Cứu nạn thành Ban chỉ đạo PTDS
quốc gia.
- Bộ Quốc phòng là cơ
quan thường trực của Ban chỉ đạo PTDS quốc gia. Thành viên Ban chỉ đạo PTDS
quốc gia có trách nhiệm chủ trì tham mưu cho Ban chỉ đạo trong tổ chức, chỉ
đạo, điều hành về PTDS trong lĩnh vực quản lý theo quy định của pháp luật.
- Ban
chỉ huy PTDS được thành lập ở Bộ,
ngành Trung ương, cơ quan ngang Bộ, có chức năng tham mưu cho Bộ trưởng, Trưởng ngành
Trung ương, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ trong tổ chức, chỉ đạo, điều hành về PTDS
trong lĩnh vực quản lý.
- Ban chỉ huy PTDS địa
phương được thành lập ở cấp xã, cấp huyện và cấp tỉnh, có chức năng tham mưu cho
Chủ tịch Ủy ban nhân dân cùng cấp trong tổ chức, chỉ đạo, điều hành về PTDS
trên địa bàn quản lý.
- Cơ quan quân sự các cấp là cơ quan thường trực của Ban Chỉ huy PTDS cùng
cấp. Thành
viên Ban chỉ huy PTDS địa phương có trách nhiệm chủ trì tham mưu cho Ban chỉ
huy trong tổ chức, chỉ đạo, điều hành về PTDS trong lĩnh vực được phân công.
* Chính sách
5: Ứng dụng khoa học và công
nghệ trong PTDS.
Luật quy định
chính sách phát triển, nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng khoa học, công nghệ cao,
công nghệ tiên tiến và hiện
đại vào hoạt động PTDS làm cơ sở để Chính phủ triển khai các đề án nghiên cứu, ứng dụng, chuyển giao khoa học, công nghệ để nâng cao năng lực PTDS quốc
gia. Việc ứng dụng khoa học và công nghệ trong PTDS nhằm:
-
Tăng cường các biện pháp
và bảo đảm tính chủ động trong phòng, chống chiến tranh; phòng, chống, khắc
phục hậu quả sự cố, thảm họa.
-
Tạo cơ sở pháp lý cho
việc ứng dụng khoa học kỹ thuật, công nghệ thông tin nhằm bảo đảm tính kịp
thời, hiệu quả trong PTDS.
- Đáp ứng nhu cầu cảnh báo sớm các thảm họa, sự cố; hỗ trợ, thay thế con
người tham gia ứng phó, khắc phục hậu quả của thảm họa, sự cố.
-
Nâng cấp hệ thống công
nghệ thông tin để:
+ Tăng năng lực tính toán, lưu trữ, theo dõi sự cố, kiểm soát hoạt động;
+ Tăng cường bảo mật an toàn an ninh thông tin dữ liệu;
+ Khai thác, sử dụng hiệu quả các cơ sở dữ liệu;
+ Liên thông dữ liệu đến các cơ sở dữ liệu quốc gia khác bảo đảm yêu cầu xây
dựng Chính phủ điện tử và chuyển đổi số.
-
Giúp xây dựng hệ thống
tương tác, trao đổi thông tin với người dùng qua việc ứng dụng các công nghệ
tiên tiến trên thế giới như công nghệ vũ trụ, công nghệ thông tin (công nghệ xử
lý dữ liệu ảnh vệ tinh, công nghệ trên nền tảng dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo,
internet vạn vật, thực tế ảo, tương tác ảo ...); xây dựng tài nguyên số thông
tin trong công tác dự báo, cảnh báo các loại hình thiên tai.
11. Những vấn đề cần lưu ý
khi thực hiện
- Tất cả các hoạt động PTDS
đều nhằm mục đích bảo vệ
Nhân dân, cơ quan, tổ chức và nền kinh tế quốc dân.
- Mọi tổ chức, cá nhân, kể cả những tổ chức cá
nhân nước ngoài, tổ chức quốc tế đang hoạt động trên lãnh thổ Việt Nam đều phải
có quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm trong PTDS trên lãnh thổ Việt Nam.
- PTDS phải chuẩn bị từ sớm, từ xa, phòng là chính; thực hiện phương châm bốn tại chỗ kết hợp
với chi viện, hỗ trợ của trung ương, địa phương khác và cộng đồng quốc tế; chủ động đánh giá nguy cơ xảy ra sự cố, thảm
họa, xác định cấp độ PTDS và áp dụng các biện pháp PTDS phù hợp để ứng phó,
khắc phục kịp thời hậu quả chiến tranh, sự cố, thảm họa, thiên tai, dịch bệnh, bảo vệ
Nhân dân, cơ quan, tổ chức và nền kinh tế quốc dân, hạn chế thấp nhất thiệt hại về người và tài sản,
ổn định đời sống Nhân dân.
- Nhà
nước khuyến khích, tạo điều kiện để cơ quan, tổ chức, cá nhân ủng hộ vật chất,
tài chính, tinh thần cho hoạt động PTDS trên nguyên tắc tự nguyện, không trái
với pháp luật Việt Nam và phù hợp với luật pháp quốc tế.
- Đối tượng dễ bị tổn thương được ưu tiên cứu trợ, hỗ trợ
để khắc phục thiệt hại do sự cố, thảm họa. Đối tượng dễ bị tổn thương quy định tại Luật là người, nhóm người có đặc điểm
và hoàn cảnh khiến họ có khả năng phải chịu nhiều tác động bất lợi hơn từ sự cố, thảm họa so với những nhóm người khác trong
cộng đồng, bao gồm: Trẻ em, người cao tuổi,
phụ nữ đang mang thai hoặc đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi, người khuyết
tật, người bị bệnh hiểm nghèo, người nghèo, người mất năng lực hành vi dân sự, người dân tộc thiểu số
sinh sống tại vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, người sinh sống tại
vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn và các đối tượng khác theo quy định của pháp
luật.
- Người được điều động,
huy động huấn luyện, diễn tập, làm nhiệm vụ PTDS theo quyết định của cấp có
thẩm quyền được hưởng trợ cấp; khi bị ốm đau, bị tai nạn, chết hoặc bị suy giảm
khả năng lao động được hưởng chế độ bảo hiểm xã hội, trợ cấp tiền tuất, tiền
mai táng phí, trường hợp chưa tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc thì được nhà
nước hỗ trợ để bù đắp tổn hại về sức khoẻ, tính mạng theo quy định của pháp
luật; có thành tích thì được khen thưởng theo quy định của pháp luật về thi
đua, khen thưởng./.
.jpg&description=Chuyên đề: "NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA LUẬT PHÒNG THỦ DÂN SỰ NĂM 2023" của Thượng tá Lương Hữu Thật - Phó Chánh án, TAQS Quân khu 2){kind=link}
0 Nhận xét