Ngày 29/11/2024, tại Kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ (PCCC và CNCH), có hiệu lực thi hành kể từ 01/7/2025 (Luật số 55/2024/QH15). Luật gồm 8 chương, 55 điều; quy định về phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ, lực lượng, phương tiện, bảo đảm điều kiện hoạt động và quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, hộ gia đình, cá nhân có liên quan trong hoạt động phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ. Trên cơ sở kế thừa quy định của pháp luật về PCCC còn hiệu lực, Luật PCCC và CNCH năm 2024 đã tiếp tục bổ sung các quy định mới, điều chỉnh các quy định còn chưa cụ thể, đầy đủ nhằm bảo đảm toàn diện, dễ hiểu, dễ triển khai thực hiện. Trong đó, Luật có một số điểm mới nổi bật như sau:

1. Bổ sung thêm một số hành vi bị cấm trong phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ

So với quy định tại Điều 13 Luật Phòng cháy và chữa cháy 2001 (Luật PCCC 2001) thì Điều 14 Luật Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ 2024 (Luật PCCC và CNCH 2024) đã bổ sung thêm một số hành vi bị cấm trong phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ, cụ thể:

- Xúc phạm, đe dọa lực lượng PCCC và CNCH thực hiện nhiệm vụ;

- Lợi dụng, lạm dụng nhiệm vụ phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật, nhũng nhiễu, xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân;

- Báo tình huống cứu nạn, cứu hộ giả.

- Lấn chiếm, bố trí vật cản gây cản trở hoạt động của phương tiện chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ cơ giới.

- Làm giả, làm sai lệch kết quả thẩm định thiết kế về phòng cháy và chữa cháy, kết quả kiểm tra nghiệm thu về phòng cháy và chữa cháy.

2. Bổ sung điều kiện cơ bản đảm bảo an toàn phòng cháy đối với nhà ở và nhà ở kết hợp kinh doanh

- Nhằm quản lý chặt chẽ đối với các loại hình nhà ở sử dụng kết hợp với sản xuất, kinh doanh, Luật PCCC và CNCH 2024 đã bổ sung quy định về điều kiện bảo đảm bảo an toàn phòng cháy đối với loại hình này.

Theo Điều 21 Luật PCCC và CNCH 2024, nhà ở kết hợp sản xuất, kinh doanh phải bảo đảm các điều kiện an toàn về phòng cháy sau:

(i) Các điều kiện an toàn về phòng cháy theo Điều 20 Luật PCCC và CNCH 2024

(iI) Có biển cấm, biển báo, biển chỉ dẫn theo quy định;

(iii) Khu vực sản xuất, kinh doanh hàng hóa có nguy cơ cháy, nổ phải có giải pháp ngăn cách hoặc ngăn cháy với khu vực để ở.

- Bổ sung quy định điều kiện bảo đảm an toàn phòng cháy với nhà 

Tại Luật PCCC và CNCH 2024, điều kiện bảo đảm an toàn phòng cháy với nhà ở được nêu tại Điều 16 gồm các nội dung sau:

+ Hệ thống điện, bếp đun nấu, nơi thờ cúng đảm bảo an toàn phòng cháy. 

+ Chất dễ cháy nổ phải để xa nguồn nhiệt, nguồn lửa (nội dung này được giữ nguyên tử Điều 17 Luật PCCC năm 2001, sửa đổi năm 2013). 

+ Có giải pháp thoát nạn, chuẩn bị các phương tiện PCCC và CNCH phù hợp điều kiện thực tế (được quy định mới). 

+ Thực hiện tiêu chuẩn về PCCC với nhà phải đảm bảo yêu cầu về PCCC (được quy định mới).

Như vậy, so với quy định trước đây, Luật 2024 đã bổ sung thêm 2 điều kiện mới đồng thời không đề cập đến quy định nêu tại khoản 9 Điều 1 Luật Phòng cháy, chữa cháy sửa đổi năm 2013: Thôn, làng, ấp, bản, buôn, phum, sóc, tổ dân phố (sau đây gọi chung là thôn) phải có các quy định, nội quy về PCCC, về sử dụng điện, sử dụng lửa và các chất dễ cháy, nổ; căn cứ vào điều kiện cụ thể có giải pháp ngăn cháy; có phương án, lực lượng, phương tiện, đường giao thông, nguồn nước phục vụ PCCC. Đồng thời, Dự thảo Luật PCCC và CNCH mới cũng bổ sung điều kiện bảo đảm an toàn phòng cháy với nhà ở kết hợp kinh doanh, gồm: Đảm bảo các điều kiện ở trên; Có giải pháp ngăn cháy giữa các khu vực để ở và khu vực kinh doanh cũng như giải pháp thoát nạn khi có cháy xảy ra.

3. Bổ sung quy định về cứu nạn, cứu hộ

Hiện nay, các hoạt động liên quan đến công tác CNCH đối với sự cố, tai nạn mới chỉ được quy định trong Nghị định của Chính phủ, trong khi hoạt động CNCH có tác động trực tiếp, làm hạn chế quyền con người, quyền công dân mà theo quy định của Hiến pháp năm 2013 phải được quy định trong luật.

Do đó, Luật PCCC và CNCH 2024 đã sửa đổi, bổ sung theo hướng quy định cụ thể các hoạt động CNCH đối với những sự số, tai nạn thông thường xảy ra trong đời sống hằng ngày tại Chương IV.

Các quy định về cứu nạn, cứu hộ bao gồm: phạm vi hoạt động cứu nạn cứu hộ của lực lượng PCCC và CNCH; tổ chức cứu nạn cứu hộ; quyền và trách nhiệm của người chỉ huy cứu nạn, cứu hộ; huy động lực lượng, phương tiện, tài sản tham gia cứu nạn, cứu hộ; xây dựng, thực tập phương án CNCH của cơ quan công an, trách nhiệm cứu nạn cứu hộ,...

Các quy định này bảo đảm phù hợp với quy định của Hiến pháp năm 2013 về bảo đảm quyền con người, quyền công dân; tạo cơ sở pháp lý minh bạch trong việc xác định, phân định cụ thể những nhiệm vụ mà lực lượng chức năng được thực hiện.

4. Bổ sung quy định hoạt động khoa học công nghệ trong PCCC và CNCH

Khuyến khích, tạo điều kiện để cơ quan, tổ chức, cá nhân nghiên cứu, ứng dụng khoa học và chuyển giao công nghệ trong hoạt động phòng cháy, chữa cháy là một chính sách mới của nhà nước trong Luật PCCC và CNCH 2024.

Theo quy định tại Điều 52 Luật PCCC và CNCH 2024 đã bổ sung quy định về chính sách ưu đãi đối với tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động khoa học và công nghệ trong công tác phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ, hệ thống cơ sở dữ liệu về PCCC CNCH. Ưu tiên kết hợp, ứng dụng kết quả đề tài, nhiệm vụ nghiên cứu trong nước thuộc lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ vào đầu tư sản xuất, phát triển công nghệ, phương tiện phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ.

5. Quy định cụ thể về phòng cháy chữa cháy khi sử dụng điện 

Nội dung phòng cháy trong sử dụng điện đã được quy định tại Điều 24 Luật PCCC 2001, tuy nhiên vẫn còn mang tính khái quát, chưa rõ ràng. Do đó, Điều 24 Luật PCCC và CNCH 2024 đã sửa đổi, bổ sung cụ thể, đầy đủ hơn về trách nhiệm trong việc bảo đảm điều kiện an toàn khi sử dụng điện.

Theo đó, Điều 24 Luật PCCC và CNCH 2024 yêu cầu cá nhân, hộ gia đình sử dụng điện phải lắp đặt, sử dụng các thiết bị điện đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật và yêu cầu về an toàn điện. Ngoài ra, thường xuyên thực hiện việc kiểm tra và kịp thời sửa chữa, thay thế dây dẫn điện, thiết bị điện không bảo đảm an toàn về phòng cháy; ngăn ngừa nguy cơ gây cháy, nổ do điện trong suốt quá trình sử dụng điện.

Trước đây, Luật PCCC 2001 hiện hành chỉ quy định về phòng cháy trong việc sử dụng điện, thiết bị và dụng cụ điện với nội dung: Nhà máy điện, lưới điện; Thiết kế, thi công lắp đặt hệ thống điện và thiết bị điện; Thiết bị, dụng cụ điện được sử dụng trong môi trường nguy hiểm về cháy, nổ; Cơ quan, tổ chức và cá nhân cung ứng điện..

6. Bổ sung quy định về việc xử lý đối với các cơ sở không bảo đảm yêu cầu về PCCC được đưa vào sử dụng trước ngày Luật này có hiệu lực thi hành để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong việc thực hiện các quy định của pháp luật về PCCC hiện hành. Bổ sung quy định về cải tạo, chỉnh trang đối với các khu vực đô thị không bảo đảm khoảng cách ngăn cháy, chống cháy lan, hạ tầng giao thông, nguồn nước phục vụ chữa cháy, CNCH theo quy định của pháp luật, quy chuẩn kỹ thuật trong hoạt động PCCC.

Theo đó, Luật PCCC và CNCH đã quy định việc xử lý đối với đối tượng này theo hướng giao UBND cấp tỉnh phân loại, lập và công bố danh sách cơ sở, công trình không bảo đảm yêu cầu về PCCC tại thời điểm đưa vào hoạt động và không có khả năng khắc phục theo quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật hiện hành hoặc quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật tại thời điểm đưa vào hoạt động trên địa bàn quản lý; giao Bộ quản lý công trình xây dựng chuyên ngành theo quy định của pháp luật về xây dựng chủ trì, phối hợp với Bộ Công an quy định giải pháp kỹ thuật nâng cao an toàn PCCC cho các công trình không bảo đảm yêu cầu PCCC thuộc thẩm quyền quản lý; giao người đứng đầu cơ sở căn cứ hiện trạng kiến trúc, kết cấu, công năng, thiết bị, dây chuyền sản xuất lựa chọn giải pháp kỹ thuật tương ứng để tăng cường giải pháp kỹ thuật bảo đảm an toàn PCCC và chịu trách nhiệm về kết quả thực hiện; giao UBND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương quy định về cải tạo, chỉnh trang đối với các khu vực có các công trình xây dựng không bảo đảm khoảng cách ngăn cháy, chống cháy lan, hạ tầng giao thông, nguồn nước phục vụ chữa cháy, CNCH theo quy định của pháp luật, quy chuẩn kỹ thuật về xây dựng, PCCC. Đối với công trình, cơ sở không thể áp dụng được giải pháp kỹ thuật thay thế thì phải chuyển đổi công năng phù hợp với quy mô, tính chất hoạt động của công trình, cơ sở. Quy định như trên là phù hợp với chức năng, nhiệm vụ và điều kiện thực tế của các chủ thể được giao nhiệm vụ, bảo đảm tính khả thi, thống nhất khi triển khai trên thực tiễn.

7. Bổ sung quy định cụ thể về chế độ, chính sách đối với người tham gia chữa cháy, cứu nạn cứu hộ và lực lượng Cảnh sát PCCC và CNCH để phù hợp với yêu cầu, tính chất đặc biệt nguy hiểm, nặng nhọc của ngành nghề này

Cụ thể, tại Điều 46 Luật Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ quy định chính sách hỗ trợ đối với người được huy động, người tham gia phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ: 

1- Người được huy động, người tham gia chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ không thuộc lực lượng phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ được hưởng chế độ bồi dưỡng, hỗ trợ khi tham gia chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ.

2- Cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia, phối hợp, cộng tác, hỗ trợ, giúp đỡ cơ quan nhà nước thực hiện nhiệm vụ phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ có thành tích thì được khen thưởng, bị thiệt hại về tài sản thì được đền bù theo quy định của pháp luật.

3- Người được huy động, người tham gia phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ bị tai nạn, bị thương, chết thì được hưởng chế độ sau:

- Người đã tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và đủ điều kiện hưởng được chi trả chế độ từ quỹ bảo hiểm theo quy định của pháp luật.

- Người chưa tham gia bảo hiểm y tế: Được hỗ trợ thanh toán chi phí khám bệnh, chữa bệnh; xét trợ cấp tùy theo mức độ suy giảm khả năng lao động; hưởng chế độ tiền tuất, tiền mai táng phí.

- Người bị thương, chết khi thực hiện nhiệm vụ: Xem xét hưởng chế độ, chính sách như thương binh hoặc được xem xét để công nhận là liệt sĩ và hưởng các ưu đãi người có công với cách mạng.

Khoản 2 Điều 47 quy định cụ thể hơn về chế độ, chính sách đối với lực lượng Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ:

2. Sĩ quan, hạ sĩ quan, chiến sĩ thuộc lực lượng Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ được hưởng chế độ, chính sách sau đây:

a) Chế độ, chính sách theo quy định của pháp luật về Công an nhân dân;

b) Chế độ bồi dưỡng khi thực hiện huấn luyện, bồi dưỡng nghiệp vụ phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ; thực tập phương án chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ và phương án cứu nạn, cứu hộ; khi chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ;

c) Chế độ dinh dưỡng đặc thù khi huấn luyện, thực tập phương án chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ, phương án cứu nạn, cứu hộ và trực tiếp chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ;

d) Chế độ theo danh mục nghề, công việc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm theo quy định của pháp luật;

đ) Sĩ quan, hạ sĩ quan điều khiển, vận hành phương tiện chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ được hưởng chế độ, chính sách như sĩ quan, hạ sĩ quan nghiệp vụ theo pháp luật về Công an nhân dân.

8. Bổ sung các quy định nhằm xây dựng và củng cố lực lượng PCCC và CNCH đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong mọi tình huống.

Luật PCCC và CNCH đã quy định cụ thể, rõ ràng hơn về việc thành lập, quản lý lực lượng PCCC và CNCH cơ sở, PCCC và CNCH chuyên ngành, lực lượng dân phòng để khắc phục những tồn tại, hạn chế và nâng cao hiệu quả hoạt động của các lực lượng này trong thực tiễn; bổ sung quy định ưu tiên thành viên Tổ bảo vệ an ninh, trật tự tham gia Đội dân phòng cũng như bổ nhiệm Tổ trưởng, Tổ phó Tổ bảo vệ an ninh, trật tự là Đội trưởng, Đội phó Đội dân phòng để phù hợp với Luật Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở. Để khuyến khích người dân tự nguyện tham gia hoạt động PCCC, CNCH, Luật PCCC và CNCH đã bổ sung quy định cụ thể về việc đăng ký, huấn luyện, bồi dưỡng cũng như chính sách phát triển PCCC và CNCH tình nguyện.

Đối với lực lượng Cảnh sát PCCC và CNCH, Luật PCCC và CNCH đã bổ sung quy định Nhà nước xây dựng lực lượng Cảnh sát PCCC và CNCH chính quy, tinh nhuệ, hiện đại; ưu tiên nguồn lực phát triển lực lượng Cảnh sát PCCC và CNCH; đào tạo, bồi dưỡng lực lượng Cảnh sát PCCC và CNCH tinh thông về pháp luật, nghiệp vụ PCCC, CNCH, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Bên cạnh đó, Luật PCCC và CNCH đã bổ sung quy định cụ thể về chế độ, chính sách đối với lực lượng PCCC và CNCH cũng như người được huy động, tham gia PCCC, CNCH bảo đảm phù hợp với hệ thống pháp luật, tạo động lực khuyến khích người dân tích cực tham gia hoạt động PCCC, CNCH. Đặc biệt, đã bổ sung quy định sĩ quan, hạ sĩ quan điều khiển, vận hành phương tiện chữa cháy, CNCH được hưởng chế độ, chính sách như sĩ quan, hạ sĩ quan nghiệp vụ theo pháp luật về CAND; góp phần tháo gỡ khó khăn về chế độ, chính sách cho cán bộ, chiến sĩ lái xe chữa cháy, CNCH trên cả nước.

9. Bãi bỏ một số quy định về điều kiện an toàn PCCC đối với các công trình đặc thù 

So với Luật PCCC 2001, Luật PCCC và CNCH 2024 đã bãi bỏ một số quy định về điều kiện an toàn PCCC đối với các công trình đặc thù do hiện nay đã ban hành các quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật để áp dụng trực tiếp, bao gồm:

- Phòng cháy đối với rừng

- Phòng cháy đối với đặc khu kinh tế, khu công nghiệp, khu chế xuất và khu công nghệ cao

- Phòng cháy trong khai thác, chế biến, sản xuất, vận chuyển, kinh doanh, sử dụng, bảo quản sản phẩm dầu mỏ, khí đốt, vật tư, hàng hoá khác có nguy hiểm về cháy, nổ

- Phòng cháy đối với công trình cao tầng, công trình trên mặt nước, công trình ngầm, đường hầm và công trình khai thác khoáng sản khác

- Phòng cháy đối với chợ, trung tâm thương mại, kho tàng

- Phòng cháy đối với cảng, nhà ga, bến xe

10. Bãi bỏ quy định về kiểm định phương tiện PCCC, CNCH, thay vào đó, phương tiện PCCC, CNCH và vật liệu, cấu kiện ngăn cháy, chống cháy phải đảm bảo các tiêu chuẩn, quy chuẩn theo quy định.

 Bãi bỏ quy định về kiểm định phương tiện PCCC, CNCH, thay vào đó, quy định phương tiện PCCC, CNCH và vật liệu, cấu kiện ngăn cháy, chống cháy sản xuất, lắp ráp trong nước trước khi lưu thông trên thị trường phải bảo đảm về chất lượng, đúng với tiêu chuẩn công bố áp dụng, quy chuẩn kỹ thuật tương ứng theo quy định của pháp luật về chất lượng sản phẩm, hàng hóa và pháp luật về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật; Phương tiện PCCC, CNCH và vật liệu, cấu kiện ngăn cháy, chống cháy nhập khẩu phải đúng với tiêu chuẩn quốc tế, tiêu chuẩn khu vực, tiêu chuẩn nước ngoài hoặc tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật của Việt Nam. Trường hợp giữa Việt Nam và các quốc gia, vùng lãnh thổ thừa nhận két quả đánh giá sự phù hợp của nhau được thực hiện theo điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên và các phương tiện PCCC, CNCH và vật liệu, cấu kiện ngăn cháy, chống cháy phải được cấp phép trước khi lưu thông trên thị trường.

11. Về các thủ tục hành chính trong lĩnh vực PCCC và CNCH

Sau khi Luật PCCC và CNCH có hiệu lực, cắt giảm nhiều thủ tục hành chính về PCCC và CNCH nhằm đơn giản hóa, giảm chi phí tuân thủ, tạo thuận lợi cao nhất cho người dân và doanh nghiệp; đồng thời, không quy định trong luật những nội dung về thủ tục hành chính, trình tự, hồ sơ mà giao Chính phủ, các Bộ quy định theo thầm quyền để linh hoạt, kịp thời sửa đổi, bổ sung khi cần thiết, tạo thuận lợi cho việc phân cấp phù hợp với thực tiễn và đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính. Luật này đã triệt để cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, điều kiện kinh doanh dịch vụ PCCC. Đã cắt giảm được 27 thủ tục hành chính, từ 37 thủ tục hành chính hiện hành xuống còn 10 thủ tục hành chính để tạo thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp. Có 24 nội dung giao Chính phủ quy định, 7 nội dung giao Bộ trưởng Bộ Công an quy định, 1 nội dung giao Bộ trưởng Bộ Quốc phòng quy định, 1 nội dung giao Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội quy định. Đối với những vấn đề mới, thực tiễn biến động thường xuyên, chưa ổn định thì luật này chỉ quy định khung, mang tính nguyên tắc và giao Chính phủ, các Bộ, chính quyền địa phương quy định để bảo đảm linh hoạt trong điều hành, phù hợp với thực tiễn

Trên đây là một số điểm mới nổi bật của Luật PCCC và CNCH 2024. Các quy định của Luật PCCC và CNCH sẽ mang lại nhiều tác động tích cực đến đời sống xã hội, làm chuyển biến mạnh mẽ nhận thức, ý thức trách nhiệm của mọi công dân trong công tác PCCC và CNCH, nâng cao hiệu quả các mặt công tác quản lý nhà nước về PCCC và CNCH, đẩy mạnh xã hội hoá hoạt động PCCC, CNCH, tạo điều kiện thông thoáng cho tổ chức, cá nhân trong quá trình tham gia hoạt động PCCC và CNCH, hướng tới xây dựng môi trường xã hội an toàn phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm các quyền lợi cơ bản của công dân./.

CƠ QUAN ĐIỀU TRA HÌNH SỰ QUÂN KHU 2